به گزارش هشت‌دی  در صفحه ۳۲۴ جلد دوم کتاب «روزشمار تاریخ معاصر ایران» نوشته «حسن فراهانی» نکاتی جالبی در مورد گیلان و ایران در سال‌های نه‌چندان دور آورده است که خواندنش خالی‌ از لطف نیست.

فراهانی بر اساس اسناد وزارت امور خارجه نقل می‌کند که پنجم شهریورماه ۱۳۰۱ شمسی، تعداد نظامیان روسیه در مرزهای آستارا افزایش پیدا کرد.

وی ادامه داده است که در پی رسیدن خبرهایی از آستارا مبنی بر استقرار دو هزار نظامی روسی با ۱۲ ارابه توپ در لنکران و زیادشدن نگهبانان پست‌های مرزی در منطقه آستارا، دولت ایران از مشاورالممالک نماینده سیاسی خود در شوروی خواستار پیگیری موضوع شد.

فراهانی در ادامه به نقل اینکه مشاورالممالک امروز در پاسخ نوشت که مقامات روسی نسبت به این موضوع اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند؛ اما قول تحقیق داده‌اند.

مشاورالممالک نتیجه تحقیقات خود را این‌گونه شرح می‌دهد که «معلوم می‌شود این اقدام از طرف حکومت آذربایجان شده… حالا که به حمداللّه غائله اسماعیل آقا مرتفع، دولت آنقره (آنکارا) هم در حدود خود برای سرکوبی او قوه فرستاده شرط احتیاط این است از قوه آذربایجان اگر چه موقتاً هم باشد، قوه به اردبیل و آستارا عازم شود.»

اما نکته جالبی که مصنف در جلد سوم همان کتاب به آن اشاره رفت است آن است که شوروی‌ها از خروج کشتی توسط ایران ممانعت کردند. کشتی پیانیر آلمانی چند روز پیش در انزلی پهلو گرفت. رئیس تیپ شمال، خرید این کشتی را برای گشت‌زنی در دریای خزر مورد بررسی قرارداد، اما متوجه شد که شوروی‌ها از نماینده تجاری آلمان قول گرفته‌اند تا از فروش کشتی به ایران ممانعت کند؛ بااین‌حال نماینده تجاری آلمان مایل به فروش آن است. محمدحسین خان آیرم به رضاخان نوشت اگر وزیر مختار شوروی، شومیاتسکی، رضایت دهد می‌توان کشتی را خرید.

او ادامه می‌دهد که در پنجم شهریورماه ۱۳۰۲ شمسی، کنسول روسیه در انزلی از فعالیت‌های سیاسی مأموران انگلیسی گزارش داد. براکین، کنسول روسیه شوروی در انزلی، در نام‌های محرمانه به شومیاتسکی از تحرکات اخیر مأموران سیاسی انگلیس در این منطقه خبر داد که می‌خواهند سر از اقدامات ما درآورند. «ویس قونسول بریطانی قویاً سعی می‌نماید که نفوذ خود را محکم نماید و برای نیل به این مقصود هم شروع به کارکرده است.» براکین تأکید کرد عملیات سیاسی ما در این جا با کمال حفاظت انجام می‌گیرد «و کلیه کارهای محرمانه من در این جا به اشخاص فوق‌العاده مطمئن رجوع شده و انجام می‌گیرد.» وی در پایان نوشت: «کلیه مجامعی که دارای جنبه سیاسی هستند، برای احتراز از همه‌گونه سوءتفاهم سرّاً در حدود اداره ماهیگیری ایران یا در کشتی جنگی» تشکیل می‌شود.

فعل‌وانفعالات همه گفته به اینجا ختم می‌شود که در پنجم شهریورماه ۱۳۲۰ شمسی، قوای شوروی گیلان را در آخرین روزهای حکومت رضاشاه تصرف کردند. ارتش شاهنشاهی ایران تنها ۲ روز مقاومت کرد و بعد به دلیل سرسپردگی یا بی‌لیاقتی رضاخان، ارتش از هم فروپاشید. تا گیلان به دلیل مجاورت مرزی با شوروی اولین نقطه از خاک ایران بود که به اشغال قوای بیگانه درآمد.

انتهای خبر/