به گزارش ۸دی، در مقاله ای که در روزنگار علمی تحلیل اپیدمیولوژیک کووید۱۹ وزارت بهداشت ، ترجمه و چاپ شده است ، توصیه هایی در خصوص روزه داری در زمان پاندمی کرونا آمده است که با توجه به نزدیک شدن به ماه مبارک رمضان توجهتان را به این توصیه ها جلب می کنیم:

یکی از مشخصه های ماه مبارک رمضان، تجمعات مذهبی خانوادگی یا اجتماعی است که طی آن روزه داران قبل از اذان صبح (سحر) و یا جهت باز نمودن روزه بعد از اذان مغرب (افطار) دور هم جمع می شوند. بسیاری ازمسلمانان طی این ماه، حضور خود را در مساجد به جهت انجام نماز جماعت افزایش می دهند. همچنین برخی از مسلمانان، تمامی ده روز انتهایی ماه رمضان را به جهت اعتکاف در مساجد سپری می کنند. ماه رمضان امسال در حالی مابین انتهای April  تا انتهای ماه May  واقع شده است که پاندمی COVID-19  همچنان ادامه دارد.

به دلیل روش انتشار ویروس (از طریق droplet های تنفسی و تماس با سطوح آلوده)، انتفال COVID-19  با تماس نزدیک تسهیل می شود. بسیاری از کشورها طرح های فاصله گذاری اجتماعی را با هدف کاهش اثرات ویروس بر سلامت جامعه از طریق جلوگیری از انتقال ویروس به مرحله ی اجرا گذاشته اند. این تمهیدات جهت کنترل گسترش ویروس در جامعه ضروری است. تمهیدات مربوط به فاصله گذاری اجتماعی از جمله تعطیلی مساجد، پایش اجتماعات و سایر محدودیت ها در تردد، تاثیرات مستقیمی بر اجتماعات مذهبی ماه رمضان خواهد گذاشت.

هدف

کشورهای مختلف، روش های متفاوتی جهت کنترل گسترش COVID-19  در پیش گرفته اند. مقاله ی حاضر، توصیه های بهداشتی عمومی را در ارتباط با اجتماعات مذهبی طی ماه مبارک رمضان بیان می کند که می تواند در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد.

تصمیم گیری آگاهانه جهت برقراری اجتماعات مذهبی

لغو نمودن اجتماعات مذهبی باید قویا در نظر گرفته شود. بنابراین سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند که هر گونه لغو، محدود نمودن، تغییر دادن، به تاخیر انداختن و از سویی دیگر، برگزاری اجتماعات بزرگ باید براساس ارزیابی خطر استاندارد شده و تصمیم گیری شود. این تصمیم گیری ها باید بخشی از اقدامات جامعی باشند که توسط مراجع رسمی مربوط به پاندمی گرفته شوند. در صورتی که تصمیم به لغو اجتماعات مذهبی گرفته شود، جایگزین های مجازی از جمله: تلویزیون، رادیو و سایر وسایل ارتباط جمعی قابل استفاده خواهند بود. در صورتی که تصمیم بر برقرار ماندن اجتماعات ماه رمضان گرفته شود، باید تمهیدات مورد نیاز جهت کاهش انتقال COVID-19  اندیشیده شود.

مراجع بهداشتی و درمانی باید به عنوان تصمیم گیرنده در زمینه ی دوری گزینی اجتماعی و نیز سایر جنبه های مربوط به COVID-19  باشند. مراجع مذهبی باید از ابتدا در روند تصمیم گیری دخیل باشند تا درانتقال فعالانه ی تصمیم گیری های نهایی نیز همکاری لازم را داشته باشند. باید یک استراتژی ارتباطی قوی بین مسئولین و مردم وجود داشته باشد تا دلایل تصمیمات اتخاذ شده، به خوبی تبیین شود. دستورات واضحی صادر شوند و ضمانت اجرایی مناسبی نیز داشته باشند.

توجهات عمومی

توصیه های مربوط به فاصله گذاری اجتماعی

• فاصله گذاری اجتماعی دقیق با رعایت فاصله ی یک متر( سه فوت) بین افراد رعایت شود.
• از درود های مقبول در جامعه که فاصله گذاری اجتماعی را شامل می شود، استفاده شود؛ از جمله: تکان دادن دست، تکان دادن سر و نیز گذاشتن دست بر روی قلب.
• از توقف افراد زیاد مرتبط با فعالیت های ماه رمضان در یک مکان (همانند مغازه ها، بازارها و…) جلوگیری شود.

توصیه ها به گروه های پرخطر

• باید از حضور افرادی که احساس ناخوشی و یا علایم COVID-19  را دارند در اجتماعات مذهبی، جلوگیری به عمل آید . جهت درمان این افراد از پروتکل های درمانی پیروی شود.
• به دلیل اینکه افراد مسن و مبتلا به بیماری های زمینه ای (همانند دیابت، بیماری های عروقی قلب، بیماری های مزمن تنفسی و سرطان ها) در معرض خطرات  بیشتر و حتی مرگ ناشی ازCOVID-19  هستند، از حضور آن ها در تجمعات مذهبی جلوگیری به عمل آید.

روش های کاهش تماس در اجتماعات

اقدامات ذیل باید در رابطه با تمامی اجتماعاتی که در ماه رمضان برگزار می شوند(از جمله نمازها، مسافرت های مذهبی و ضیافت ها)، در نظر گرفته شود:

برگزاری مراسم

• در صورت امکان، مراسم و تجمعات در فضای آزاد برگزار شود. در غیر این صورت از برقرار بودن جریان مناسب هوا و تهویه ی کافی محل برگزاری مراسم، اطمینان حاصل شود.
• مدت زمان برگزاری مراسم جهت به حداقل رساندن تماس ها، تا حد امکان کوتاه شود.
• برگزاری مراسم با تعداد مراجعین کمتر و دفعات بیشتر بر برگزاری مراسم عظیم، ترجیح داده شود.
• فاصله گذاری اجتماعی در تمامی مراحل انجام مراسم (از جمله هنگام وضو گرفتن، نماز خواندن و در زمان تحویل کفش ها) با ایستادن افراد در مکان های از پیش تعیین شده با فاصله ی مناسب، رعایت گردد.
• تعداد افراد حاضر در مراسم و میزان ورود و خروج افراد، جهت حفظ فاصله گذاری اجتماعی، به صورت دقیق و مداوم کنترل شوند.
• در صورتی که فرد بیماری در مراسم دیده شد ، اطلاع رسانی به افراد در تماس با او انجام گیرد.

ضرورت رعایت بهداشت

مسلمانان قبل از انجام مراسم، وضو می گیرند که به حفظ و رعایت بهداشت کمک می کند. اقدامات زیر نیز می تواند به بهبود رعایت بهداشت کمک کنند:

• از وجود آب و صابون کافی در محل دست شویی ها، اطمینان حاصل شود. همچنین تهیه ی محلول های الکلی (با حداقل غلظت ۷۰%) جهت شست و شوی دست ها، در محل ورود به مساجد و نیز در داخل فضای مسجد کمک کننده خواهد بود.
• از در دسترس بودن دستمال های کاغذی و نیز سطل های زباله ی کافی( سربسته با درهای باز شونده ی بدون نیاز به دست) جهت دور انداختن بهداشتی زباله ها، اطمینان حاصل شود.
• تشویق استفاده ی نمازگزاران از سجاده های شخصی بر روی فرش های مساجد.
• تهیه و نصب اطلاعیه های مرتبط با لزوم فاصله گذاری اجتماعی، شست و شوی دست ها و سایر اطلاعات کلی در رابطه با پیشگیری ازCOVID-19 .

نظافت و ضدعفونی منظم فضاهای مسجد

• لزوم نظافت مکان های تجمع و عبادت با استفاده از مواد شوینده و ضد عفونی کننده.
• حفظ نظافت و تمیزی فضاهای اطراف مسجد و وضوخانه ها.
• به طور مداوم، اجسامی که در معرض لمس کردن هستند (همانند دستگیره ی درها، میله ی کنار پله ها و پریزهای برق) با استفاده از مواد شوینده و ضد عفونی کننده، ضدعفونی شوند.

صدقات

وقتی مومنان در این ماه مبارک، صدقات و زکات خود را اهدا می کنند، باید اصول فاصله گذاری اجتماعی را رعایت نمایند. به منظور جلوگیری از به وجود آمدن اجتماعات پر جمعیت در زمان افطار استفاده از ظرف های یک بار مصرف آماده، باید مد نظر قرار گیرد. در تمامی مراحل این روند شامل: جمع آوری، بسته بندی و توزیع آن ها باید اصول فاصله گذاری اجتماعی رعایت شود.

وضعیت سلامتی

روزه داری

هیچ مطالعه ای در مورد بررسی ارتباط روزه داری با COVID-19  انجام نشده است. انتظار می رود که افراد سالم همانند سال های گذشته، قادر به روزه داری در این ماه رمضان نیز باشند؛ در حالی که بیماران مبتلا به COVID-19   باید عدم روزه داری را در صورت اخذ مجوزهای مذهبی و با مشورت پزشک خود ( همانند روندهای جاری در رابطه با سایر بیماری ها)، مد نظر داشته باشند.

فعالیت فیزیکی

در جریان پاندمی COVID-19 ، بسیاری از مردم با محدودیت در تحرک روبه رو هستند. ولی در صورتی که فعالیت فیزیکی مقدور است، حتما باید شست و شوی مداوم دست ها و فاصله گذاری اجتماعی به دقت رعایت شود. برخلاف فعالیت های فیزیکی خارج از منزل، فعالیت های داخل منزل اکیدا توصیه می شوند.

تغدیه ی مناسب و رژیم غذایی سالم

تغدیه  و نوشیدن مایعات (hydration) مناسب در جریان ماه رمضان از اهمیت زیادی برخوردار است. افراد باید مقدار زیادی از غذاهای تازه و غیرفرآوری شده و حجم زیادی از آب را مصرف نمایند.

مصرف تنباکو

مصرف تنباکو در هیچ شرایطی توصیه نمی شود، به خصوص در ماه رمضان و در زمان پاندمی COVID-19. افرادی که به صورت منظم سیگار می کشند ممکن است که به بیماری های ریوی مبتلا باشند و یا ظرفیت ریه های آن ها کاهش پیدا کرده باشد که هر دوی این موارد، احتمال ابتلای فرد به بیماری شدید ناشی از COVID-19  را افزایش می دهد. در زمان مصرف سیگار، انگشتان (و سیگارهای احتمالا آلوده) در تماس با لب ها قرار می گیرند که این امر منجر به فزایش احتمال ورود ویروس به دستگاه تنفسی می شود. در صورت استفاده از قلیان، احتمال استفاده از لوله ها و یا سرقلیان مشترک وجود دارد که این نیز به نوبه ی خود، شانس انتقال ویروس را افزایش می دهد.

بهبود سلامت عقلانی و روانی–اجتماعی

با وجود برخی تفاوت هایی که ممکن است امسال در نحوه ی برگزاری مراسم وجود داشته باشد، باید به افراد اطمینان داد که همچنان با رعایت اصول فاصله گذاری اجتماعی می توانند به انجام فرایض دینی و عبادت بپردازند. تشویق استفاده از روش های دیجیتال (به جای تجمعات)، ضروری است. دعا در حق بیماران و نیز تزریق امید و آرامش به جامعه از روش های استفاده از برکات ماه رمضان در عین حفظ سلامت جامعه است.

پاسخ به احتمال افزایش خشونت های خانگی

در وضعیتی که تحرک در جامعه محدود شده است، ممکن است که خشونت های خانوادگی به خصوص علیه زنان و کودکان افزایش یابد. رهبران مذهبی می توانند با توصیه هایی بر ضد خشونت، در جلوگیری از این اتفاقات نقش مهمی ایفا نمایند.

Safe Ramadan practices in the context of the COVID-19. Interim guidance. 15 April 2020. https://apps.who.int/iris/handle/10665/331767

دکتر مرتضی فلاح کرکان، دستیار تخصصی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

دکتر سعید منتظری، دستیار تخصصی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی