به گزارش هشت‌دی گیلان قطب تولید و صادرات خاویر و دریای کاسپین منبع اصلی استحصال در ایران است. خاویار یا Caviar تخم فیل‌ماهی، تاس‌ماهی روسی و ایرانی، ماهی شیپ، ماهی اوزون‌برون و یا ماهی سوروگا است که دریای کاسپین منبع اصلی اینگونه از ماهی است. لازم بذکر است که عمدتاً در وعده صبحانه همراه با زرده تخم‌مرغ و یا پیاز خرد شده میل می‌شود که طعم بی‌نظیری دارد. هر چند در وصف آن می‌دانیم که یک ماده غذایی پر انرژی است، طعم و بویی بسیار خوشایند دارد، مصرفش باعث پیشگیری از ابتلا به بیماری افسردگی و بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود و منبع غنی آهن است.

در جدیدترین پژوهش‌های که دراین‌رابطه صورت‌گرفته مشخص می‌کند که دریای کاسپین در حال خالی‌شدن از وجود این گونه از ماهی‌ها و به طبع اگر همین روال ادامه پیدا کند چند صباحی دیگر ما انتظار تولید خاویر را نباید داشت.

 به همین دلیل در گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس بعد از بررسی روند صید و بهره‌برداری از ذخایر ماهیان خاویاری دریای کاسپین و همچنین تکثیر مصنوعی و بازسازی ذخایر منتشر ساخته است نشان می‌دهد که در این سال‌ها ما شاهد کاهش چشمگیر ذخایر طبیعی ماهیان خاویاری، نابودی رودخانه‌ها، رشد فزاینده صید غیرمجاز و توسعه منابع آلوده‌کننده این اکوسیستم منحصربه‌فرد است.

 زنگ هشدار کاهش ماهی‌های خاویاری در دریای خزر سال‌ها است که به صدا درآمده است. زنگ خطری که سبب شد چند سال پیش ممنوعیت صید آن باهدف ایجاد فرصت برای تکثیر مجدد و احیای این فسیل زنده و ارزشمند کلید بخورد. ممنوعیتی که ابتدا از سال ۱۳۸۹ با تصمیم سران ۵ کشور ساحلی از جمله ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان به مدت پنج سال آغاز شد و مجدد یک‌بار به مدت ۲ سال از سوی کنوانسیون سایتیس (کنوانسیون منع تجارت گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض) ممنوع و پس از آن به مدت ۵ سال دیگر از سال ۲۰۱۶ تمدید شد. اما با وجود این تعداد ماهیان خاویاری در دریای خزر همچنان اندک و بحرانی است.

  استخراج خاویارهای ایرانی

دریای کاسپین بیشترین انواع ماهی‌های خاویار را در دل خود جای داده است. ماهیان خاویاری کاسپین در زیستگاه طبیعی خود خاویارهای با کیفیتی تولید می‌کنند که در بین انواع دیگر کم‌نظیر بوده و متقاضیان زیادی دارد. از منطقه غازیان تا کپورچال بندر انزلی بهترین ماهیان خاویاری وجود دارند و بخش زیادی از خاویارهای باکیفیت ایرانی در این ناحیه استخراج می‌شود. البته در چند سال اخیر به علت خطر انقراضی که برای این ماهی‌ها ایجاد شده، صید آن‌ها با محدودیت‌هایی مواجه شده است. به همین دلیل پرورش ماهی خاویاری در بخش‌های مختلف استان‌های شمالی انجام می‌شود که مجهز به پیشرفته‌ترین امکانات برای برداشت خاویار است.
گفته شده حدود ۹۳ درصد از انواع ماهی‌های خاویار در ایران وجود داشته و قابلیت پرورش دارند. کشورهای تولیدکننده خاویار که برداشت را از دریا انجام می‌دهند باید به‌صورت دوره‌ای میزان مشخصی از بچه‌ماهی‌های خاویاری را در دریا آزاد کنند تا توازن آن‌ها حفظ شود. برای مثال کشور ایران ۲۰ تا ۲۲ میلیون نوزاد ماهی از نژاد قره برون را سالانه به دریای خزر وارد می‌کند.

 خاویار ایرانی چه تفاوتی با خاویارهای دیگر دارد؟

 خاویار ایرانی نه‌تنها در ایران، بلکه در سطح جهانی نیز بسیار شناخته شده و پرطرفدار است. در واقع وضعیت به‌گونه‌ای است که کشورهای دیگری که در حوزه صادرات خاویار فعال هستند، برای فروش بهتر خاویار صادراتی خود، آن را به‌عنوان خاویار ایرانی معرفی می‌کنند. خاویار سیاه که به مروارید سیاه معروف است، از گونه‌های منحصربه‌فردی از ماهی‌های موجود در دریای کاسپین استخراج می‌شود. شاید همین کمیاب‌بودن، انحصاری بودن گونه و کیفیت بسیار بالای خاویار ایرانی، آن را از سایر خاویارهای موجود متمایز کرده است. در واقع تمام خاویارهای تولید شده در ایران، چه به‌صورت دریایی و چه به‌صورت پرورشی، جایگاه خاصی در کل دنیا دارند و به‌عنوان بهترین نوع خاویار شناخته می‌شوند.

 ایران به کدام کشورها خاویار می‌فروشد؟

 ایران به‌عنوان یکی از کشورهای تولیدکننده خاویار مرغوب و باکیفیت به کشورهای زیادی خاویار صادر می‌کند. در قاره اروپا، آلمان مشتری اصلی خاویار ایران بوده و آن را به سایر کشورهای اروپایی توزیع می‌کند. علاوه‌برآن کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و همچنین نروژ، کره جنوبی و انگلستان از طرفداران و خریداران اصلی مروارید سیاه ایرانی محسوب می‌شوند.

 پیش‌بینی تولید ۱۰۰ تن خاویار تا سال ۱۴۰۴

 رئیس مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور اعلام کرد: تولید ۱۰ هزار تن گوشت ماهی خاویاری و ۱۰۰ تن خاویار در ایران در چشم‌انداز ۱۴۰۴ پیش‌بینی شده است.

 محمود بهمنی در نشست علمی راهبردهای توسعه و آینده‌پژوهی ماهیان خاویاری با اشاره به اینکه در سطح جهان ۱۳ گونه و ۴ هیبرید ماهیان خاویاری پرورش می‌یابند، اظهار کرد: برای ایران در چشم‌انداز ۱۴۰۴، تولید حدود ۱۰ هزار تن گوشت و ۱۰۰ تن خاویار پیش‌بینی شده است.

 رئیس مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی افزود: امروزه پرورش ماهیان خاویاری در جهان، در سیستم آب جریان‌دار، سیستم مداربسته، قفس، تلفیق سیستم آب جریان‌دار و سیستم مداربسته و استخر به ترتیب، بیشترین درصد را به خود اختصاص می‌دهند.

 وی با بیان اینکه نخستین برداشت ثبت شده توسط فائو از آبزی‌پروری تاس‌ماهیان در سال ۱۹۸۴ و در حدود ۱۵۰ تن بود، عنوان کرد: از آن زمان تا اوایل دهه ۲۰۰۰، افزایش تدریجی تولید، به طور سالانه و به‌سرعت افزایش یافت. تا جایی که در سال ۲۰۲۰، تولید جهانی ماهیان خاویاری پرورشی بیش از ۱۲۳ هزار تن بود و در حال حاضر نیز تقریباً تمام خاویارهای موجود در بازار از ماهیان خاویاری پرورشی برداشت می‌شوند.
به نظر می‌رسد نجات ماهیان خاویری کاسپین تا احیای بازار صادراتی این مروارید سیاه از اولویت‌های شیلات گیلان و ایران باید قرار بگیرید. چرا که ضمن ارزشمندبودن دیگر گونه‌ها و کلیه موجودات حیات دار در دریای خزر اما اختصاص بودجه برای ماهیان خاویاری نتنها هزینه نیست؛ بلکه سرمایه‌گذاری را حتی باصرفه کرده است. به نظر می‌رسد می‌شود با فراهم‌کردن مشفق لازم بخش خصوصی را بیشتر از قبل در این مهم درگیر کرد که نهایت که می‌تواند هم در خلق ثروت و هم ایجاد اشتغال پایدار جامعه کمک کند. فلذا در هرچند تلاش‌های صورت‌گرفته که قابل‌تقدیر است؛ اما به‌هیچ‌وجه کافی نیست. خاویار و دریای کاسپین گنج ناتمام گیلانی‌ها و ایرانی‌هاست که نیازمند عمل دولتمردان است.

انتهای خبر/