پایگاه خبری تحلیلی 8دی نیوز
https://www.8deynews.com
عکاس: مجتبی دولت دوست
بناهای تاریخی گیلان در غربت!
عجایب هفتگانه گیلان در معرض تخریب و نابودی/ «اسپی مزگت» آتشکده ای که به مسجد تبدیل شد + تصاویر
«اسپی مزگت» مسجدی کهن و در واقع قدیمیترین مسجد گیلان، بنای ارزشمندی که مانند خیلی دیگر از بناهای تاریخی گیلان مورد بی توجهی قرار گرفته است؛ این بنا یک آتشکده قدیمی و بزرگ است که در دوران پس از اسلام احتمالا بعد از قرن سوم هجری به مسجد تبدیل شده و تا مدت های طولانی مورد استفاده قرار گرفته است.
به گزارش هشت دی، «اسپی مزگت» مسجدی کهن و در واقع قدیمیترین مسجد گیلان، بنای ارزشمندی که مانند خیلی دیگر از بناهای تاریخی گیلان مورد بی توجهی قرار گرفته است.
این بنا در کرانه شمالی رود دیناچال یکی از روستاهای رضوانشهر و در یک و نیم کیلومتری شرق جادهی تالش ـ بندر انزلی قرار گرفته و از شگفتانگیزترین بناهای تاریخی گیلان میباشد.
اسپیه مزگت از دو کلمهی «ایسپی» در زبان تالشی به معنای سفید و «مزگت» در زبان اوستا به معنای مسجد تشکیل شده است.
این بنا یک آتشکده قدیمی و بزرگ است که در دوران پس از اسلام احتمالا بعد از قرن سوم هجری به مسجد تبدیل شده و تا مدت های طولانی مورد استفاده قرار گرفته است.
قدمت این بنا با توجه به کتیبهی کوفی و سفالهای به دست آمده از آن به دورهی سلجوقیان میرسد که با شیر بز و خشت درست شده و با آهک اندود و نماسازی شده است. اطلاعات به دست آمده از نوع معماری و همچنین وجود سفالهای مربوط به عصر ایلخانی، از قدمت حداقل ۸۰۰ سالهی این مسجد حکایت میکند. (برخی از روایات حاکی از آن است که بنای مسجد مربوط به دوره ساسانی است.)
بنای «اسپی مزگت» پس از اسلام بدون هیچ تغییری به مسجد تبدیل شده و این در حالی است که در داخل آن محرابی وجود ندارد، این عدم تغییر و یا تخریب خود نشانی از حرمت و قداستی است که این مکان برای مراسم دینی در قبل و بعد از اسلام داشته است. این مسجد در منطقه به «مسجد عبداللهی» مشهور است و مردم منطقه بر این باورند که آن توسط عبدالله بن عمر ساخته شده است شاید چنین نمونهای که هم ویژگیهای معماری قبل و هم بعد از اسلام را در خود جمع کرده باشد، در جای دیگر موجود نباشد. بنایی باقیمانده از یک آتشکدهی زرتشتی قدیمی و بزرگ پیش از اسلام که رواق چهار گوش داخلی آن محل نگهداری آتش مقدس بوده و مردم برای عبادت در دهلیزهای کناری آن میایستادند و بعد از ورود اسلام به این منطقه بدون تخریب بنا، نحوهی ادارهی آن تغییر کرده و به مکان مقدس مسلمانان برای عبادت خداوند تبدیل شد. بر یکی از دیوارهای آن پنج شش متر کتیبهی کوفی ساده باقی مانده و کلمات «ولم یخش الا الله فعسی اولئک ان یکونوا من المهتدین» [قسمتی از آیهی ۱۸ سورهی تویه] بر روی آن به چشم میخورد.
متأسفانه امروزه این بنای شگفتانگیز در این منطقه زیبا و توریستی رو به خرابی نهاده است، در دراز مدت عوامل مختلف انسانی و طبیعی موجب تخریب بنای «ایسپی مزگت» شده است، برخی افراد سودجو، به طمع دست یافتن به دفینه، با دخل و تصرف و بیمبالاتی و حفاریهای غیرمجاز، باعث آسیب و تخریب هر چه بیشتر این مسجد شدهاند، درختهای جنگلی که بر بام آن رستهاند ریشههای خود را میان دیوارها فرو برده و آنها را شکافتهاند و رود خانه سیلابی دیناچال نیز قسمت جنوبی آن را کنده و با خود برده است. بارندگی و رطوبت نیز گچکاری، سفیدکاری و گچبریهای آن را فرسوده کرده و تا حدود زیادی از بین برده است.
“منوچهر ستوده” در کتاب «از آستارا تا استار آباد» این بنا را یکی از عجایب هفتگانهی گیلان نامیده است. او بر این باور است که بیشتر سفالهای پیدا شده از کاوشهای باستانشناسان مربوط به دورهی ایلخانی است و خاطرنشان کرده است که معماری این بنا معماری بومی نیست، اما با معماری بومی گیلان به زیبایی تلفیق شده است
حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی برای تعادل بخشیدن به حیات انسانها و دستیابی به توسعه پایدار و سازمان یافته که روند تکامل تمدن بشری را در پی خواهد داشت، از چنان اهمیتی برخوردار است که یک بسیج عمومی، را میطلبد.
اینطور که شاهدان محلی می گویند مدت زیادی است که در اطراف “اسپی مزگت” داربست هایی زده شده است اما این بنای تارخی به حال خود رها شده در حالی که از ظرفیت بالایی برای جذب گردشگر برخوردار است.
نظرات