به گزارش هشت‌دی پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی، سال گذشته در شهر رباط مراکش به‌عنوان بیست و یکمین عنصر میراث ‌فرهنگی ناملموس کشورمان مشترک با کشورهای افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث ‌فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد.
قدمت ابریشم گیلان به دوران اشکانیان و ساسانیان برمی‌گردد و جزو مرغوب‌ترین تولیدات ایران و جهان محسوب می‌شود؛ تعداد زیادی از بناهای مجموعه ابریشم گیلان دارای ارزش تاریخی است و در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

۳۱ استان کشور در حوزه صنعت نوغانداری فعالیت دارند و گیلان به‌عنوان قطب تولید پیله‌تر ابریشم در کنار خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله‌تر با تولید ۸۵ درصد نخ ابریشم کشور پایتخت ابریشم‌کشی ایران به شمار می‌رود.

اعتباری برای حمایت از نوغانداری گیلان

استاندار گیلان در بازدید از مرکز توسعه نوغانداری کشور و ظرفیت‌های کشاورزی فومن اظهار گفت: در جریان سفر رئیس‌جمهوری به گیلان ۱۰ میلیارد تومان اعتبار برای حمایت از نوغانداری در نظر گرفته شد تا تکیه بیشتری بر تولیدات داخلی شود.
اسدالله عباسی با اشاره به ظرفیت‌های پرشمار استان گیلان در بخش‌ کشاورزی بر ضرورت مولدسازی توتستان‌ها و تلاش جهادی برای افزایش تولید محصول باکیفیت تأکید کرد.
وی تولیدات کنونی ابریشم گیلان را به لحاظ کیفیت، دارای جایگاهی بالا و قابل‌رقابت دانست و افزود: فرصتی داده شد تا با انجام زمان‌بندی دقیق، توتستان‌هایی که متعلق به جهاد کشاورزی و مرتبط با تولید تخم نوغان است، مولدسازی شده و در این راستا گزارش کار ارائه شود.

اقدامی بزرگ در حوزه نوغانداری

معاون مرکز توسعه نوغانداری کشور هم می‌گوید: در حال حاضر در ۱۱ استان کشور نهال توت تولید می‌شود و امسال قرارداد پرورش یک‌میلیون و ۱۰۰ اصله از آن‌ها با منابع طبیعی منعقدشده است.
مجید فرزانه در گردهمایی احیای صنعت نوغان و پرورش کرم ابریشم که در محل سابق اداره نوغان بندر انزلی در راستای حمایت از مشاغل خانگی برگزار شد، اظهار کرد: مرکز توسعه نوغانداری کشور اقدام بزرگی در حوزه نوغانداری وزارت جهاد کشاورزی انجام داده است و آن تولید نهال توت تحت عنوان توسعه زیرساخت‌های نوغانداری طی چند سال بود که توزیع نهال توت را به‌طور میانگین از حدود ۲۰۰ هزار اصله در سال ۹۰ به حدود ۶۰۰ هزار اصله نهال توت در سال گذشته افزایش داد.
وی گفت: بندر انزلی یکی از شهرستان‌هایی است که قدمت بالایی در صنعت نوغانداری دارد اما این صنعت روبه فراموشی می‌رود؛ گیلان در حوزه نوغانداری فراز و نشیب زیادی داشته که عمده‌ترین آن‌ها کاهش تعرفه‌های ابریشم از ۲۰۰ درصد به پنج درصد بود.
فرزانه ادامه داد: مرکز توسعه نوغانداری کشور در سال ۱۳۷۹ حدود ۲۳۰ هزار جعبه تخم نوغان توزیع و افزون بر ۵۰۵ هزار و ۲۰۰ تن پیله تولید می‌کرد که بخشی از این تولیدات صادر می‌شد.
وی اضافه کرد: پیله‌های نامرغوب و عدم نیازسنجی در این حوزه موجب شد نخ و پیله را وارد کنیم و باعث شد قیمت پیله و نخ ایران کاهش یابد این در حالی بود که نخ‌های واردشده قابل‌مقایسه با نمونه‌های تولیدشده در شرکت صنایع ابریشم گیلان نبود.
این مقام مسئول یادآوری کرد: دولت از سال ۹۷ با حمایت از تولید ابریشم حدود ۹۷۰ تن پیله تولید و ۲۵ هزار ۷۰۰ جعبه تخم نوغان توزیع می‌کرد که با افزایش هرساله این مقدار سال گذشته توانست ۴۶ هزار و ۵۰۰ جعبه تخم نوغان توزیع و هزار و ۷۲۱ تن پیله‌تر تولید کند.

فرزانه تصریح کرد: درگذشته در ۲۲ استان کشور پرورش کرم ابریشم انجام می‌شد اما اکنون در کلیه ۳۱ استان کشور پیله ابریشم پرورش داده می‌شود.
وی همچنین از امضای تفاهم‌نامه‌هایی با بنیاد برکت خبر داد و گفت: در حوزه نوغانداری برای زیرساخت‌های نوغانداری، سالن‌های پرورش کرم ابریشم، کارگاه‌های ابریشم‌کشی خانگی و احداث توتستان‌ها با هماهنگی انجام‌شده از سوی بنیاد برکت تسهیلاتی پرداخت خواهد شد.
فرزانه تصریح کرد: سال گذشته حدود ۹ هزار و ۸۰۰ جعبه تخم نوغان تولید شد که امسال برنامه داریم ۳۰ هزار تخم نوغان تولید کنیم و در بندر انزلی کارگاه تخم نوغان را راه‌اندازی کنیم.

بناهای تاریخی نوغان گیلان با محوریت ابریشم تغییر کاربری می‌یابد

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان با تأکید بر اینکه ابریشم‌بافی از رشته‌های فعال صنایع‌دستی در گیلان است گفت: ۱۱ اثر تاریخی نوغان در استان وجود دارد که حال‌وروز خوشی نداشتند و اینک قرار است با همکاری مرکز توسعه نوغانداری مرمت‌شده و تغییر کاربری یابند.
ولی جهانی به مناسبت روز جهانی صنایع‌دستی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا بابیان اینکه ثبت جهانی تولید سنتی ابریشم برای بافندگی به توسعه گردشگری و اشتغال‌زایی کمک می‌کند، ادامه داد: در همین راستا ساختمان فلاطوری لاهیجان به‌عنوان موزه ابریشم استان با ۲۰ میلیارد ریال اعتبار مرمت شد و ۱۰ بنای تاریخی دیگر نوغان استان با محوریت ابریشم تغییر کاربری می‌یابند که موزه نساجی در قاسم‌آباد رودسر یکی از آن‌ها است.
وی بابیان اینکه جشنواره ملی کج چینی (برداشت پیله کرم ابریشم) و جشن ثبت جهانی نوغانداری ۲۵ خردادماه در لنگرود باهدف فرصت سازی برای توسعه و ترویج نوغانداری برگزار می‌شود، افزود: ترویج گردشگری کشاورزی و معرفی محصولات نوغانداری با تأکید بر حفظ آئین‌ها و فرهنگ بومی از دیگر اهداف برگزاری این جشنواره است.
جهانی با تأکید بر اینکه رویکرد اداره کل در وهله نخست ثبت و حفاظت از این شاخه معتبر صنایع‌دستی و آئین بومی آن است، اضافه کرد: اشیا ارزشمندی در بخش نوغانداری با قدمت ۱۵۰ ساله در استان موجود است که در اختیار شرکت سپیدرود است و اموال فرهنگی و تاریخی محسوب می‌شود و بهترین مجموعه‌ای که در این راستا به ثبت ملی رسیده است اداره نوغان شهرستان بندر انزلی است که کمتر به مرمت نیاز دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان، گیلان را یکی از استان‌های پیشرو کشور در صنعت نوغان و تولید کرم ابریشم دانست و ادامه داد: نقوش دست بافته‌های سنتی گیلان مانند چادرشب بافی و رشتی دوزی برگرفته از نقوش هزاران ساله سفالینه‌های تپه‌های مارلیک رودبار است که نشان از توجه مردم این استان به هنر دارد.

میراث فرهنگی ناملموس به تولیدات و فرایندهای فرهنگی مانند آئین‌ها، هنرها، ترانه‌ها، آواها و نواها، موسیقی‌ها، رویدادها، مهارت‌ها و توانمندی‌هایی گفته می‌شود که در میان مردم و یا یک قوم در یک منطقه خاص جغرافیایی مرسوم بوده و باگذشت زمان، نسل به نسل و سینه‌به‌سینه به‌عنوان گنجینه‌ای ارزشمند به دوران معاصر یک ملت به ارث می‌رسد و همچنان به‌عنوان یک عنصر و ارزش فرهنگی توسط مردم ترویج، حفاظت و پاسداری می‌شود.
آثار و بناهای تاریخی و باستانی، تولیدات هنرهای‌ سنتی، چشم‌اندازهای طبیعی، بخشی از دارایی‌های فرهنگی، در گروه آثار و محصولات فرهنگی ملموس قرار دارند که یا در قالب یک محوطه باستانی ثبت و حفاظت می‌شوند یا برای نگهداری به‌عنوان اموال فرهنگی در موزه‌ها قرار دارند؛ اما آثار فرهنگی ناملموس شکل‌هایی از فرهنگ به شمار می‌روند که اگرچه قابلیت ثبت و ضبط دارند، اما قابلیت ذخیره در یک محل فیزیکی مانند موزه را ندارند و به‌واسطه ویژگی‌های ذاتی و خاص خود، قابل‌انتقال، تکرار و تجربه کردن هستند.
پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی شامل مجموعه‌ای از شیوه‌های دانش سنتی، مهارت‌ها و صنایع‌دستی مربوط به کاشت و پرورش درختان توت، پرورش کرم ابریشم، تولید نخ‌های ابریشم برای بافندگی و اهداف دیگر است.
داشت یا نگهداری درختان توت در وضعیت مطلوب (تأمین نور کافی، عناصر غذایی خاک، تهویه، رطوبت) برحسب شرایط اقلیمی، پایه و اساس تولید کمی و کیفی برگ و به‌تبع آن تولید پیله مرغوب است. کرم‌ها از برگ‌های درختان توت تغذیه می‌کنند، سپس تخم کرم ابریشم تولیدشده و در مرحله بعد کرم‌های ابریشم نیاز به مراقبت دارند تا اتمام پیله (تبدیل کرم‌های ابریشم بالغ به پیله) انجام می‌شود. در مرحله بعد، مجریان از ریسیدن رشته‌های پیله ابریشم، ابریشم تولید می‌کنند، پارچه‌های ابریشمی می‌بافند و از پارچه‌ها در صنایع‌دستی استفاده می‌کنند.

صنعتگران بیشتر روستایی بوده و از نخ‌های ابریشم برای تولید انواع محصولات صنایع‌دستی مانند پارچه و فرش استفاده می‌کنند.
آنچه اهمیت این عنصر را مضاعف می‌کند آن است که اکثر نوغانداران و تولیدکنندگان نخ ابریشم، این حرفه را به‌صورت خانوادگی و گروهی همراه با مراسم ویژه‌ای انجام می‌دهند و علاوه بر این، همکاری بین خانواده‌ها، همسایگان و همکاران نقش اجتماعی آن‌ها را به‌خصوص در تداوم همیاری محلی تقویت می‌کند.

پرورش کرم ابریشم، تولید ابریشم و محصولات ابریشمی ازجمله فعالیت‌های مهم و ریشه‌دار برخی از خانواده‌های روستایی و شهری گیلان به شمار می‌رود که بخشی از هزینه‌های خانواده‌ها را پیش از دسترسی به درآمد سایر فعالیت‌های کشاورزی تأمین می‌کند.
صنعت نوغانداری و پرورش کرم ابریشم علاوه بر یک فعالیت اقتصادی کشاورزی به‌عنوان یک میراث کهن فرهنگی خطه گیلان محسوب می‌شود که شرایط جغرافیایی و آب و هوایی این استان زمینه مساعدی را برای ایجاد این صنعت این منطقه فراهم کرده است.
صنعت نوغانداری یا پرورش کرم ابریشم ازجمله کسب‌وکارهای کوچک قدیمی در حوزه کشاورزی استان گیلان به شمار می‌رود که گزارش‌های آماری و بررسی‌ها از احیای دوباره این صنعت زیر سایه بسته‌های حمایتی حکایت می‌کند.

منبع: ایرنا