به گزارش هشت‌دی، «فصل بی‌هراسی»، اولین رمان محمدحسین فاضل، اثری داستانی با پیرنگ مبارزه و ماراجویی، قصه چند جوان در دل روزهای پر التهاب مبارزه با رژیم پهلوی است که توسط شرکت چاپ و نشر بین الملل به تازگی منتشر شده است.

سمیه انصاری، مجری کارشناس در نشست نقد ادبی این رمان ضمن تاکید بر ضرورت پرداختن به روایت‌های داستانی از دل تاریخ در جهت حفظ هویت تاریخی، به اهمیت این رمان و آثاری از این دست در ترسیم صحیح حقایق تاریخی برای نسل امروز اشاره کرد.

در ادامه سعیده شبرنگ، منتقد و پژوهشگر، به شخصیت پردازی اثر اشاره کرده و گفت: ما در این رمان با چهار دسته شخصیت مواجهیم. شخصیت‌های محوری، شخصیت های حاشیه‌ای، شخصیت‌هایی که ابتدا در متن حضور دارند اما کم کم به حاشیه می‌روند، و شخصیت‌هایی که از حاشیه داستان به متن می‌آیند.

وی سپس با اشاره به نام بردن از شهید سید علی اندرزگو در رمان، گفت: انتظار داشتم در طول اثر، شبحی پررنگ‌تر از شهید اندرزگو را مشاهده کنم؛ اما با توجه به اینکه در رمان‌های انقلابی، به همین اندک هم عموما پرداخته نشده، این حرکت نویسنده را در نوع خود ارزشمند می‌دانم.

این منتقد و پژوهشگر با پرداختن به وجوه فنی رمان، ماجراپردازی، پیرنگ و عنصر تعلیق را از نقاط قوت کار دانست و افزود: دو خط تعلیق اصلی داریم که یکی به ماجرای دفترچه باز می‌گردد و تعلیق دیگر، این پرسش است که کدام یک از شخصیت‌ها با ساواک در ارتباط هستند‌‌‌‌؛ تعلیقی که تا صفحات پایانی رمان، همراه مخاطب است و ذهنش را درگیر می‌کند.

انصاری ضمن طرح این سوال از نویسنده که رمان «فصل بی‌هراسی»، چند بار بازنویسی شده، از نویسنده خواست تا درباره منابعی که پیش از نگارش رمان، مطالعه کرده است توضیحاتی بدهد.

محمدحسین فاضل نویسنده در پاسخ به این سوال، به منابعی دست اول از منشورات قدیمی سازمان مجاهدین خلق اشاره کرده و گفت: بعضی از مطالعاتم نیز مربوط به خاطرات افرادی است که از سازمان جدا شده بودند.

وی همچنین از رمان‌هایی که دارای مضامینی مشابه بودند و روایتی از تاریخ سازمان مجاهدین داشتند، نام برد و افزود: جرقه اولیه رمان در سال ۹۶ در ذهنم شکل گرفت اما طی مطالعات و جلساتی که با دوستان نویسنده داشتم، ضمن حفظ خط اصلی، بسیاری از جزییات تغییر کردند و مجموعاً حدود ۱۵ بار بازنویسی، مرا به این «فصل بی‌هراسی» رساند.

شبرنگ منتقد و پژوهشگر در ادامه به سرنوشت نامعلوم بعضی از شخصیت‌های رمان اشاره کرد و گفت: حتی خود علی که شخصیت اصلی رمان است، تازه در انتهای قصه به ابتدای مسیر می‌رسد و انگار این رمان جلد دومی هم خواهد داشت که ادامه قصه اوست.

فاضل در پاسخ به این نکته گفت: مضمون این رمان، عبور علی از ترس است. اگر «فصل بی‌هراسی» را ادامه می‌دادم، شاید این داستان هرگز به انتها نمی ر‌سید. این قصه هنوز در فصل اول است و به نظرم از سازمان مجاهدین، روایت‌های بسیاری وجود دارد که می‌تواند به رمان‌هایی در حال و هوای ترورهای سال ۶۰، وقایع تابستان ۶۷، و حتی درگیری‌های سال ۸۸ و سال‌های بعد از آن برسد. به هر حال در روایت داستانی از تاریخ انقلاب، باید سهم عمده‌ای را به این سازمان و جنایت‌های آنان اختصاص داد.

طاهره مشایخ، نویسنده و مدرس دانشگاه که یکی از مخاطبان حاضر در نشست است در ادامه ضمن تشکر از محمدحسین فاضل نویسنده رمان، به شکل رابطه علی و مهناز در قصه اشاره کرد که حکایت از نوعی وابستگی داشت و نقشِ مهناز را به نوعی، پرکننده خلأ عاطفی علی به عنوان یک جوان دانشجوی شهرستانی دانست و گفت: این واقعیت تلخ را امروزه نیز در میان دانشجویانی که از یک محیط کوچک به دانشگاه می‌آیند مشاهده می‌کنیم. این خلأ در داستان علی و مهناز، به اشتباه، دلبستگی تصور می‌شود اما در خلال قصه و با ورود فاطمه، جنس دیگری از تعلق، به نمایش گذاشته می‌شود که به حقیقت و باور علی نزدیک‌تر است.

انصاری مجری کارشناس در ادامه با طرح پرسشی درباره زبان و لحن روایت، از منتقد خواست تا درباره این وجه از رمان نیز نظرش را بیان کند.

شبرنگ منتقد و پژوهشگر در پاسخ به این سؤال ضمن اینکه زبان اثر را روان توصیف کرد، با اشاره به تعدد شخصیت ها، وجود لحن و لهجه را راهکاری برای فرار از یکنواختی دیالوگ‌ها دانست و گفت: کارکرد لهجه، جدا از اینکه پرونده شخصیت را ممتاز می‌کند، دست نویسنده را در پاس‌کاری دیالوگی باز می‌گذارد و می‌تواند متن را از کسالت بار شدن فاصله دهد.

وی مصادیقی از لحن و لهجه در رمان «فصل بی‌هراسی» را مورد توجه قرار داد و استخدام گویش مازندرانی در داستان را هرچند اندک اما دلچسب و دوست داشتنی دانست.

این منتقد در ادامه با تاکید بر این نکته که زبان اثر در مجموع، یک روایت نجیب را ارائه می دهد، به نقل شواهدی از صبغه اعتقادی در این رمان پرداخت و توسل به حضرت معصومه (س) را از بارزترین این مصادیق برشمرد.

انصاری مجری برنامه نیز پیام تاریخی امام خمینی (ره) به مردم تبریز را یکی دیگر از این مصادیق دانست.

شبرنگ منتقد و پژوهشگر نیز در پایان سخنانش به طرح جلد و فصل‌بندی کتاب نیز نگاهی گذرا داشت و نام رمان را حاصل ذکاوت و هوشمندی نویسنده دانسته و گفت: رمان در ۹ فصل تنظیم شده و فصل پایانی یا نهم، می‌تواند در واقع، همان فصل بی هراسی باشد.

در ادامه این گفتگو، مهدی کرد فیروزجایی نویسنده، کارشناس و مدرس داستان، از طریق ارتباط برخط، به جلسه نقد پیوست و ضمن قصه‌گو خواندن رمان «فصل بی‌هراسی»، پژوهش عمیق نویسنده پیش از نگارش کار را ستود.

وی در این باره گفت: یکی از مشکلات رمان‌های امروز، خالی بودن از عقبه مطالعاتی و پژوهشی است‌؛ کاری که عقبه پژوهشی داشته باشد و در قالب گفتار و رفتار، پیام‌های حساب شده‌ای را منتقل کند، ارزشمند است.

فیروزجایی که در مراحل تولید رمان «فصل بی‌هراسی»، در خلال جلساتی، با نویسنده همراه بوده است، پژوهش نویسنده را سبب غنای این اثر دانست و تاکید کرد: نویسندگان ما باید بدانند که برای خلق یک ماجرا، نیاز به پشتوانه تحقیقاتی دارند.

وی ضمن تقدیر از نویسنده، جسارت او در نام بردن صریح از برخی شخصیت‌های تاریخ معاصر و مواضع وقت آنها در مواجهه با سازمان مجاهدین خلق را تحسین کرده و این حقیقت تاریخی را مغفولٌ عنهِ آثار ادبیات ارزشی دانست.

این استاد داستان نویسی در پایان به تاثیر استمرار مباحثه و گعده‌های داستانی در پختگی آثار نویسندگان تاکید کرد.

در خلال این گفتگوی یک ساعته، تعدادی از مخاطبان که از طریق برنامه‌های ارتباطی برخط در جلسه حضور داشتند، سؤالات خود را از نویسنده پرسیده و نکاتی پیرامون کتاب مطرح کردند.

به گزارش هشت‌دی، این نشست به اهتمام کانون ادبی راوی برگزار شد و از سلسله نشست‌های نقد رمان این مجموعه ادبی است که با همکاری نهاد کتابخانه‌های استان گیلان و با حضور فعال نویسندگان و علاقه مندان داستان، به صورت ماهانه در گیلان برگزار می گردد.

کانون ادبی راوی گیلان در سال ۱۳۹۹ تاسیس گردیده، و برگزاری دوره‌های داستان نویسی، جلسات نقد کتاب، نگارش داستان کوتاه، همکاری با مجلات، نگارش جستار و یادداشت نقد کتاب و همچنین حضور در جشنواره‌ها و برگزیده شدن در سطح استانی و کشوری را در کارنامه دارد.