** در ابتدا می خواهیم راجع به انقلاب اسلامی ایران و تاثیرات آن بر جامعه جهانی صحبت کنیم. چطور شد که در فضای دو قطبی لیبرالیسم و سوسیالیسم انقلابی دینی بر پایه مردم شکل گرفت؟
دوستار: یکی از دستاوردهای انقلاب به رهبری حضرت امام(ره) این بود که کشورهای جهان را معمولا به دو دسته مرکزی و پیرامونی تقسیم بندی می کردند. کشورهای مرکزی کشورهایی بودند که تمام معادلات جهان با نظر آنها تنظیم می شد که عمدتا آمریکا، انگلیس، فرانسه و کشورهای سرآمد اروپایی بودند. کشورهای پیرامونی کشورهایی بودند که در معادلات جهان سهمی نداشتند و عمدتا دنبال رو کشورهای مرکزی بودند خیلی از کشورهایی که در حوزه خلیج فارس هستند کشورهای دنبال رو هستند. کاری که حضرت امام کرد این بود که کشور ایران را از حالت پیرامونی به حالت مرکزی تبدیل کرد، یعنی ایران شد محور. خیلی از مستضعفان جهان برای پیگیری حقوق خود به ایران روی آوردند. خیلی از معادلات به وسیله ایران حل می شد و اگر ایران حضور پیدا نمی کرد این معاملات در منطقه و حتی جهان حل نمی‌شد. این یکی از دستاوردهای بسیار بزرگ است که وزن منطقه ای و جهانی ایران افزایش پیدا کرد. وقتی این اتفاق افتاد اکثر کشورهای پیرامونی این الگو را منشأ فعالیت‌های خود قرار دادند و این سوال مطرح شد که چطور ایران به یک اقتدار جهانی دست یافت؟ اما این اقتدار یک اقتدار خودبنیاد بود که ناشی از ماهیت خود اسلام است. خیلی از کشورهای منطقه مثل عربستان شاید در منطقه قدرت داشته باشند ولی این قدرتشان وابسته به دیگران است. اگر آمریکا یا بعضی از کشور های اروپایی دست از حمایت خود بکشند عربستان قدرتی نخواهد داشت. اما در جمهوری اسلامی ایران این قدرت برمی‌گردد به ذات اسلام و انقلاب. این موضوع در تفسیر ها و تحلیل های جهانی حائز اهمیت هست. این خود بنیانی منشا حرکت در بسیاری از کشورهای دیگر در منطقه، آسیا و آفریقا شد و به تبعیت از جمهوری اسلامی ایران به سمت مبارزه با استکبار و استثمار و ظلم ستیزی رفتند و یک روح جدیدی در جهان ایجاد شد. در انقلاب های جهانی معمولا انقلاب ها بر روی یک نوع سرمایه اجتماعی بنا می‌شود مثل کارگران یا نخبگان دانشگاهی و یا صنعتگران ولی در مورد ایران، انقلاب محدود به یک قشر نشد و همه اقشار پای کار آمدند. این اقشار مختلف مردم پشتوانه و سرمایه اجتماعی بی نظیری است که شکل گرفت که هرگونه تهدید و تحریم که اعمال می‌شود چون مبنای انقلاب بر اقشار مختلف مردم است، حضور مردم در عرصه های مختلف پشتوانه مهمی برای پیشبرد اهداف انقلاب است.
یک نوآوری دیگر در انقلاب اسلامی مسئله ولایت فقیه است که انقلاب را از بن بست ها خارج کرده. با وجود ولایت فقیه جامع الشرایط در رأس نظام اسلامی هیچ وقت کشور دچار بن بست نمی شود در صورتی که معمولا انقلاب ها با بن بست مواجه می شوند و از ماهیت اولیه خودش خیلی فاصله می گیرند. چون می خواهند از بن بست عبور کنند مجبور به تغییر در سیاست هایشان می شوند ولی جمهوری اسلامی ایران علیرغم تمام فشارها، هیچ وقت در بن بست قرار نگرفته است. پیشرفت های زیادی که در حوزه‌های مختلف علمی، دفاعی، امنیتی و غیره به وجود آمد؛ این خود باوری بود که انقلاب اسلامی در جوانان ایجاد کرد که می تواند الگو شود. روشنفکران و تحلیلگران جهانی وقتی به انقلاب نگاه می‌کنند می گویند کشوری که همه چیزش وابسته بود چگونه توانست پیشرفت کند و محل رجوع و توجه سایرین شود؟ جواب این سوال روح خودباوری بود که در بین جوانان توسط امام و رهبری دمیده شد.

**طبق صحبت های شما ولایت فقیه چطور می تواند کشور را از بن بست ها در مسائل پیچیده دنیای امروزی نجات دهد؟
دوستار: اگر کشور را بخواهند به صورت مدرن مدیریت کنند، معمولا از تفکیک قوا منتسکیو استفاده می کنند. سوال این است که اگر این قوا به اختلاف برخورد کردند و تضاد پیش آمد راهکارش چیست؟ در اینجا راهکاری ارائه نمی‌دهند و معمولا راهکار واضحی وجود ندارد. این در جمهوری اسلامی ایران حل شد و ولایت فقیه هماهنگ‌کننده قواست. اگر بن بست هایی که به وجود آمد با رجوع به ولایت فقیه این بن بست ها گره گشایی می‌شود. ضمنا یک سری اهداف آرمانی برای کشور توسط ولایت فقیه در جامعه یادآوری می شود. گفتمان سازی مسئله مهم دیگری است که ولایت فقیه به عنوان رهبر مسلمین جهان، مفاهیم جدیدی را وارد زندگی آحاد جامعه می‌کند که باعث می‌شود نوعی انسجام به وجود بیاید و حوزه‌های مختلف با هم پیوند زده شود و آن اهدافی که در انقلاب وجود داشت هیچگاه فراموش نشد.

**بنظر اینجا لازم است مقداری در خصوص جریان شناسی انقلاب در این ۴۰ سال صحبت کنیم. ما امروز با چه جریاناتی مواجه هستیم؟ (و قطعا اینجا بحث رویش ها نیز مطرح می شود.)
دوستار: این بحث بسیار مفصلی است که بخواهیم یکی یکی جریانات را تحلیل کنیم اما به طور کلی اگر بخواهیم بررسی کنیم از مفاهیم مقام معظم رهبری استفاده می کنیم که جریان انقلاب و ضد انقلاب را شامل می شود.
معمولا گفته می شود، گذر زمان و حوادث مختلف در افراد تغییر به وجود می آورد اما این تعبیر را ما به این شکل باید استفاده کنیم که گذر زمان و حوادث زمان، ماهیت افراد را آشکار می سازد. این تغییرات، تغییراتی است که در وجود فرد بوده اما شرایط برای ظهور و برجسته شدن آن وجود نداشته است و با وقوع این حواث ذات اصلی فرد رشد پیدا کرد و مشخص شد دیدگاه اصلی فرد چه چیزی بوده است. ما کم نداشتیم افرادی که از قطار انقلاب پیاده شدند و ماهیتشان را نشان دادند که ظرفیت همراهی انقلاب را ندارند. در مقابل افراد زیادی هم بودند که تحت عنوان رویش ها به قطار انقلاب اضافه شدند. جریاناتی که به جای اینکه منشا تحول و پیشرفت را در درون کشور پیگیری کنند، متاسفانه آن را در بیرون کشور جستجو کردند. همان کشورهایی که ما را حتی تحریم دارویی کردند آیا می توانند دلسوز ما باشند و ما را به سمت پیشرفت سوق دهند یا می خواهند ما را در درون خودشان هضم کنند و ما را به نقطه ای ببرند که خودشان می خواهند. این موارد در جریان شناسی انقلاب نکات اساسی و کلیدی است که باید به آن توجه کرد. شما و خوانندگان مصداق های زیادی از این جریانات و اشخاص می شناسید و نیاز به نام بردن از آنها نیست. آنهایی که آرمان های خودشان را در غرب جستجو می کنند، آب خوردن مردم را به بیگانه نسبت می دهند و میخواهند مدیر از خارج کشور بیاورند. چنین جریاناتی دنبال این هستند که پیشرفت نظام را گره بزنند به زلف غرب در صورتی که غرب اسب چموشی است که به هیچکس رحم نخواهد کرد و همه چیز را با منفعت خودش می سنجد.
ما باید شاخص های پیشرفت را در دین مبین اسلام و در درون کشور جستجو کنیم. در جنگ تحمیلی که تقریبا تمام دنیا علیه ما وارد مبارزه شد، با اتکا به مردم و همین جوانان، آنهایی که در مکتب انقلاب رشد کرده بودند توانستیم مقابل تمام آنها بایستیم. در سایر موارد نیز مثل جنگ اقتصادی در حقیقت این نگاه به درون است که باعث می شود پیشرفت کنیم و دنیا نگاهش به سمت ما جلب شود.
یکی از مولفه های اصلی که معمولا در تحلیل های جهانی نسبت به حرکت های مردمی مورد غفلت قرار می گیرد، پیوند بین مردم و معنویت و اسلام است. فطرت انسان ها به دنبال خوبی ها، زیبایی و مهربانی هاست و اسلام نیز دین مهربانی، رافت و تمام زیبایی هاست. بنابراین فطرت های پاک در هر زمان و مکانی به معنویت گرایش پیدا می کنند مشروط براینکه شرایط برایشان فراهم شود. تبیین آرمان های درست، کاری که حضرت امام(ره) کرد را هر عقل سلیم و فطرت پاکی می پذیرد. نامه رهبر انقلاب به جوانان اروپا را کشورهایی که ادعای آزادی بیان دارند اجازه نداند چند دقیقه ای در فضای مجازی و صفحات پخش شود، با این حال چند میلیون نفر مشتاق شدند که متن آن را بخوانند. اینها آرمان هایی است که چون به فطرت پاک بشر می رسد باعث ایجاد رویش ها می شود.

**بحث ریزش ها بحث مهمی است و لازم است بیشتر در این زمینه صحبت شود. به نظر شما مهم ترین عامل ریزش ها در انقلاب اسلامی چیست؟ درک این قضیه سخت است که چطور می شود کسانی که قبل از شکل گیری انقلاب در صحنه ها حضورداشتند، زحمات زیادی محتمل و توسط ساواک شکنجه شدند و همراه امام (ره) بودند، بعد از انقلاب اینطور راهشان را از مسیر انقلاب جدا کردند و به نوعی به مبارزه با آن پرداختند؟
دوستار: علت اصلی را باید در آرمان های این افراد و جریانات جستجو کرد. باید دید آرمان هایی که داشتند به خاطر خدا، انقلاب و مردم بود و یا تلاش به خاطر افق مد نظر شخصی خودشان. من فکر می کنم علت اصلی ریزش ها را می توان در آرمان ها و ماهیت خود افراد جستجو کرد. در بخش قبل گفتیم شرایطی ایجاد می شود که شخص ماهیت واقعی خودش را در گذر زمان نمایش می دهد و برای رسیدن به اهداف خود می خواهد همه را قربانی کند. بنابراین عدول از آرمان، منفعت طلبی، هدف های کوچک و گذرا، دنیا طلبی، فرزند سالاری و لج بازی ها باعث می شود رفتار شخص تقریبا وارونه شود و گاهی تا ۱۸۰ درجه تغییر مسیر بدهد.

**چنین انقلاب عظیمی با این مشخصات که صحبت کردیم اتفاق افتاد، متاسفانه امروز شاهد دچار غده های بدخیمی مثل اشرافی گری، اختلاس و شهوت قدرت در پیکر خود است. در خصوص ریشه ها صحبت شد ولی از نظر اجتماعی چطور باید این موارد تبیین شود؟
دوستار: در جریان رشد یک حرکت اجتماعی به طور طبیعی آفت هایی وجود دارد. ما اگر روند رشد یک انقلاب را به رشد انسان تشبیه کنیم، انسان هم در مسیر رشد خود با انواع بیماری ها و آفت ها مواجه می شود ولی آنچه که مهم است مبارزه با این عوامل است. بعضی از این اتفاقات که در جریان انقلاب می بینید طبیعی است، اما آنچه که مایه دلگرمی است و باعث حضور آحاد مردم در موقعیت های مختلف می شود، عزم جدی برای مبارزه با مفاسد است. ما برای مبارزه با فساد سقف نمی شناسیم، ما محاکمه معاون اول رئیس جمهور داشتیم و بدین ترتیب هرکسی خطایی کند این اراده وجود دارد که با وی برخورد شود. ما حتی رئیس جمهوری در اول انقلاب داشتیم (بنی صدر) که عدم کفایت سیاسی اش رقم خورد و اگر فرار نمی کرد قطعا محاکمه می شد. در بحث اشرافی گری باید بگوییم زمانی که برج های دوقلو در امریکا مورد تهاجم قرار گرفت، رئیس جمهور امریکا گفت: “زمان آن رسیده است که ما فرهنگ آمریکایی را جهانی کنیم.” فرهنگ آمریکا ویژگی هایی دارد که از جمله آن مصرف گرایی، فرد گرایی و اشرافی گری است. آنها از همه کانال ها و شبکه هایی که در اختیار دارند تلاش خواهند کرد که این فرهنگ را جهانی کنند. اگر در کشور ما نیز چنین مواردی هست در حقیقت تبعیت از فرهنگ آمریکاییست که این مورد خواست آحاد مردم ایران نیست و مردم آنها را طرد می کنند و در طول انقلاب طرد هم شده اند.

**در خصوص پیشرفت در عرصه های مختلف، متاسفانه مسئولین ما الگو برداری های غلط و ناقصی از غرب می کنند و می خواهند همان نسخه ها را در داخل کشور اجرا کنند در حالیکه ما قوانین و نظارت خوبی نداریم که بخواهیم نتیجه خوبی برداشت کنیم و یا اصلا آیا این الگوها سنخیتی با فرهنگ و جامعه دارد یا خیر. نظر شما در این خصوص چیست؟
دوستار: نکته خوبی مطرح کردید، ما باید توجه داشته باشیم گذشته و حال ما با غرب یکی نبوده، بنابراین آینده هم یکی نخواهد بود. ما باید الگوهای توسعه را در درون کشور جستجو کنیم. آنها برای خودشان الگو طراحی می کنند برای ما اینکار را انجام نمی دهند. ما قوانین خوب و همچنین متعارضی هم داریم که باعث عدم پویایی می شود ولی من می خواهم به نکته ای که حضرت امام اشاره کردند اشاره کنم که مجلس در راس همه امور است و نمایندگان عصاره فضائل ملت هستند. اگر تفکیک قوا را پذیرفتیم، دولت به معنی قوه مجریه، قوت خود را از مجلس می گیرد و مجلس نیز قوت خود را از آحاد مردم. اگر ما در انتخاب های خودمان دقت نکنیم و براساس هیجانات تصمیم بگیریم نباید انتظار انجام حرکت های معقولانه را از نمایندگان منتخب داشته باشیم. بنابراین باید در در انتخاب های خودمان خیلی دقت کنیم. وجود مجلس قوی باعث دولت قوی می شود و وجود مجلس ضعیف باعث شکل گیری دولت ناکارآمد می شود. مگر قوه قضائیه چقدر توان برخورد دارد؟ که هر روز این و آن را محاکمه کند. من فکر می کنم ما باید به سمت مجلس متخصص و کارآمد برویم و در فرآیندهای انتخاب نماینده خود تجدید نظر کنیم تا بستر برای حضور رویش های انقلاب و جوانان فراهم شود و انقلابیون در راس کار قرار بگیرند. انقلابیون به این معنی که آرمان های انقلاب واقعا در وجودشان نهادینه شده باشد و نیز پیشینه ای از آنها مشاهده کنیم که این آرمان ها در وجودشان قبلا بوده است. همچنین نظام اداری ما اگر اصلاح شود پیوند عاطفی بین مردم و نظام را بیشتر خواهد کرد. یادمان نرود ما به دنبال تمدن اسلامی هستیم و تمدن باید برای خودش الگوهای توسعه در اقتصاد، فرهنگ، سیاست، خانواده، آموزش و … داشته باشد.

**با تشکر از شما اگر موردی باقی مانده که می خواهید به آن اشاره کنید بفرمایید.
من دو نیاز را در جامعه احساس می کنم. یکی از آنها مطالبه گری است. اینکه ما هنوز نتوانسته ایم دولت اسلامی را تشکیل دهیم بنابراین بسیاری از انتقاداتی که با آن مواجه هستیم به این دلیل است که ما در نظام جمهوری اسلامی ایران، دولت اسلامی نداریم. بنابراین یکی از مطالبات جدی ما باید تحقق دولت اسلامی باشد. نکته دوم بحث تبیین و روشنگری است که به خصوص قشر دانشگاهی و پژوهشگر جامعه باید دنبال آن باشند. مثلا روشنگری از جنس تولید محتوا در فضای مجازی برای تبیین مسائل مختلف بسیار مهم است و باید دنبال شود.

**در انتها نام چند شخصیت سیاسی برده می شود و می خواهیم در یک کلمه یا جمله نظر خود را راجع به آنها بگویید:
محمود احمدی نژاد: هر کسی از رهبری جلو بیافتد خودش آسیب می بیند، از رهبری نباید عقب ماند و یا جلو زد.
محمد باقر نوبخت: سیاستمداری که مرتب عذر خواهی می کند.
مرحوم هاشمی رفسنجانی: شناگری ماهر.
حسن روحانی: زنوناوین!
محمد باقر قالیباف: مدیر اجرایی، که گاهی باید سیاست هم بخواند.
محمد جواد ظریف: برجام بی فرجام.
سعید جلیلی: اقتدار در مذاکرات هسته ای.