۸دی: شاید در رابطه با برجام تحلیل و تفسیرهای بسیاری باشد،‌ عده‌ای آن را دستاوردی بزرگ تصور کنند و عده‌ای آن را ترکمنچایی دیگر. حال به سرگذشت برجام و تاثیر آن بر نفت و اقتصاد ایران می‌پردازیم.

نگاهی به گذشته

قطعنامه‌های پی‌درپی در زمان دولت‌ احمدی‌نژاد و تحریم‌هایی که در پی هر قطعنامه بر کشور تحمیل میشد. اوضاع اقتصادی کشور را دچار مشکل کرد، شاهد افزایش قیمت‌ها و افزایش تورم و کاهش فروش نفت بودیم. هر چند که رئیس‌جمهور وقت قطعنامه‌ها را کاغذ پاره‌ای می‌دانست که کسی هویج هم برای آنها خرد نمی‌کند.

البته هدف از این نوشتار مقایسه‌ دولت‌ها نیست. مذاکراتی بر سر مسائل هسته‌ای با میانجیگری عمان شروع شد، که با پایان دولت مدتی به تعویق افتاد، پس از روی کار آمدن حسن‌ روحانی و انتخاب جواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه، مجددا مذاکرات از سر گرفته شد تا اینکه در سال ۲۰۱۵ بالاخره طرفین به توافق دست‌یافتند و آن را اعلام کردند  و از سال ۲۰۱۶ شروع به اجرای آن کردند.

حال بماند که بعد از توافق سنای آمریکا سعی در برهم زدن توافق داشت که به دلیل حدنصاب نرسیدن آرا نتوانست. با برجام کمی شرایط بهتر شد و کمی ثبات اقتصادی در کشور حاکم شد و این توافق برگ برنده روحانی برای پیروزی در انتخاب سال ۱۳۹۶ بود. روحانی که مدعی بود روند اقتصادی مثبت شده، البته دروغ هم نمی‌گفت اما به چه صورت مثبت شده بود؟

برای مثال تصور کنید ۱۰۵میلیارد دلار درآمد کشور بود و عین ۱۰۵ میلیارد دلار خرج مصرف(خورد و خوراک) میشد. آورده‌ای نداشت، اما سال ۱۳۹۶ دونالد ترامپ روی کار آمد و مشخص کرده بود موضع‌اش در رابطه با برجام چیست، خروج از برجام! در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ وی رسما خروج آمریکا را اعلام کرد. ایراداتی که به برجام وارد بود چه بود؟ اینکه این توافق که بین‌المللی محسوب میشد چرا خروج از ان هیچ تبعاتی برای آمریکا را شامل نمیشد؟ چطور دولت جدید توانست به راحتی از آن خارج شود؟ و هزاران سوال دیگر…..

بعد جدید مذاکرات

بعد از کنار رفتن ترامپ و روی‌کار آمدن بایدن در سال آخر دولت روحانی مجددا مذاکرات برای احیای برجام آغاز شد و با روی‌کار آمدن دولت رئیسی نیز ادامه یافت. اما چرا تاکنون به نتیجه نرسیده‌ است؟

اولا کشوری که از برجام خارج شد و بر زیر توافق خود زد آمریکا بود و نه ایران. ثانیا این طبیعی است که ایران اینبار در صورت توافق خواستار تضمین‌هایی باشد که آمریکا مجددا و با روی کار آمدن دولتی جدید از برجام خارج نشود. ثالثا برجام محدوده مشخصی داشت، آیا آمریکا به همان قرارداد قبلی باز می‌گردد یا در ذهن خود موارد دیگری را نیز جستجو می‌کند شاید خروج ایران از منطقه یا دست گذاشتن بر روی توان موشکی ایران؟

رابعا مسئله رژیم‌صهیونیستی است که آمریکایی‌ها علاقه‌ای به رنجاندن آن‌ها ندارند و سعی دارند منافع آنها را نیز تضمین کنند، حال آنکه نخست‌ وزیر جدید انگلستان، صحبت از نفوذ مجدد در خاورمیانه می‌کند و شاید رژیم‌ صهیونیستی با ناامیدی از آمریکا به سمت انگلستان برود.

البته که در داخل تلاش‌هایی شد و می‌شود که دولت تحت فشار قرار گیرد و مجددا توافقی امضا شود، اما اگر قرار است قراردادی به مثابه آنچه در سال ۲۰۱۵ بسته شد، بسته شود بهتر است هرگز توافقی صورت نگیرد، چون موقتی است و باز ممکن است یکی مثل ترامپ پیدا شود و از برجام خارج شده و همان دردسرها برایمان ایجاد شود.

در نتیجه آنچه باید در مذاکرات سرلوحه قرار گیرد منافع ملی کشور و تضمین‌هایی است که باید آمریکایی‌ها بدهند و گنجاندن تبعات سنگین در متن قرارداد که خروج از آن را برای هر طرف سخت و دشوار کند. چون آدم عاقل از یک سوراخ دو بار گزیده نمی‌شود. در ۳ماه اخیر نیز آمریکا و اروپا سعی در آن داشتند تا با استفاده از اتفاقات داخل کشور، ایران را در قبال برجام تحت‌ فشار بگذراند، فکر می‌کردند که اگر ایران در شرایط دشوار و تحت فشار قرار گیرد، راحت‌ امتیاز خواهد داد و می‌توانند امتیاز‌های بیشتری در این رابطه از ایران بگیرند، یا به راه‌انداختن یک‌ شو هسته‌ای و اتهامات بی پایه و اساس به ایران با استفاده از اظهارات رئیس آژانس‌ بین‌المللی انرژی اتمی، ما را تحت فشار بگذارد.

البته که دولت بایدن نیز تابحال دستاوردی نداشته و طی ۲سال باقی مانده سعی خود را می‌کنند تا برجام را احیا کنند تا تیری در ترکش برای انتخابات ۲۰۲۴ در مقابل جمهوری‌خواهان داشته باشند اما چرا و چگونه تحریم‌ها بر ایران اثر کرد؟ جوابش راحت است نفت و اقتصاد تک‌محصولی.