به گزارش ۸دی، بعد از سخت گیری های خلفای اموی و عباسی بر خاندان اهل و بیت و دوستداران آنها، بسیاری از علویان و نوادگان اهل بیت و قبایل شیعی به ایران هجرت کردند. عبدالعظیم حسنی نیز از نوادگان اهل بیت(ع) است که در اثر فشار ها سیاسی و سخت گیری های خلفای عباسی به ایران هجرت کرد.

نسب عبدالعظیم حسنی:

حضرت عبدالعظیم، از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) است. وی فرزند عبدالله بن على بن حسن بن زید بن حسن بن على بن ابى طالب(ع) است (نجاشى، ‏۱۴۰۷ق، ص۲۴۷) و چون نسب شریف وى به امام حسن مجتبی(ع) مى‏رسد، به حسنی مشهور گردید. براساس گزارش های تاریخی نام مادرش فاطمه دختر عقبه بن قیس  ثبت شده است.

همزمانی با چهار معصوم:

بر اساس داده های تاریخی،  طول حیات ۷۹ساله حضرت عبدالعظیم علیه السّلام با دوران امامت چهار امام معصوم یعنی امام موسی کاظم علیه السّلام ، امام رضا علیه السّلام، امام محمّدتقی علیه السّلام و امام علیّ النّقی علیه السّلام مقارن بوده ، محضر مبارک امام رضا علیه السّلام ، امام محمّد تقی علیه السّلام و امام هادی علیه السّلام را درک کرده و احادیث فراوانی از آنان روایت کرده است.

گرچه گزارش فوق متقن هست، با این حال  شیخ طوسی در کتاب رجالی خویش، وی را در زمره اصحاب امام عسکری(ع) نام می‌برد.

شان و مقام اخلاقی عبدالعظیم حسنی:

گفته‌اند عبدالعظیم هرگاه وارد مجلس امام جواد(ع) یا امام هادی(ع) می‌شد، با کمال ادب و خضوع و غایت حیا و تواضع، در حالی که دست‌های خود را از ردا بیرون آورده بود، به محضر آن امامان سلام عرض می کرد و امام پس از جواب سلام، او را نزدیک خود می‌خواند و در کنار خویش می‌نشاند؛ به حدّی که زانوی او به زانوی امام می‌چسبید و امام، کاملا از احوال او سؤال می‌کرد. این برخورد موجب حسرت و غبطه دیگران می‌شد.

مقام علمی عبدالعظم حسنی:

 دربارۀ او گفته شده است: «وى سید بزرگوار با شخصیت و با نسب والا بوده و آن بزرگوار از نظر علم و تقوا و احتیاط دینى از مفاخر خاندان نبوّت است. در دنیا هیچ نسبى والاتر و بزرگ‌تر و ارجمندتر از این نسب شریف نیست که خداوند، عرب و جامعۀ مسلمین را بدان وسیله عزّت بخشیده است» (شریف قرشى، ۱۳۷۱ش، ص ۲۸۰)

عبدالعظیم حسنی از شاگردان فاضل، فقیه، برجسته و موثق امام هادی می‌باشد؛ چنان‌که ابوحماد رازى (از اهالی ری) مى‏گوید: «در سرمن‏رأى (سامرا) خدمت حضرت امام على بن محمد علیهما‌السلام رسیدم، و از آن بزرگوار، راجع به حلال و حرام پرسیدم، جواب سؤالاتم را داد، وقتى که خواستم خداحافظى کنم، فرمود: حماد، هرگاه مشکلى در مسائل دینى آن نواحى برایت پیش آمد، از عبدالعظیم حسنى بپرس و از قول من به او سلام برسان» (خویی، ۱۴۱۰ق، ج ۱۰، ص ۴۹).

 این روایت با صراحت تمام بر فقیه بودن و عالم بودن او دلالت دارد؛ به طوری که امام بر علم این شاگردش صحه می‌گذارد. علمای رجال برای عبدالعظیم کتابی برشمرده‌اند که دربارۀ خطبه‌های امیرمومنان(ع) بوده است. (نجاشى، ‏۱۴۰۷ق، ص ۲۴۷؛ علامه حلی، ۱۴۱۱ق، ص ۱۳۰). و کتاب «یوم و لیله که ظاهرا اعمالی است که بر حسب اخبار ائمه اطهار(ع) با اذکار خاصه روایت شده است و هر مکلفی می‌تواند در تمام روز و شب از مستحبات و واجبات به جا آورد. از وی کتابی با عنوان «روایات عبدالعظیم حسنی‌» نیز شهرت دارد.

علامه حلی در شرح حال وی، او را عالمی پرهیزکار معرفی می‌کند. محدث نوری درباره فضائل عبدالعظیم حسنی از رساله صاحب بن عباد نقل می‌کند: او مردی با ورع، پارسا، معروف به امانت، صداقت در گفتار، عالم به امور دین، قائل به توحید و عدل و دارای احادیث بسیار بود.

روایت های منقول از عبدالعظیم حسنی:

 همانگونه که اشاره رفت عبدالعظیم حسنی از دانشمندان و راویان بزرگ است که از امام جواد و امام هادی(ع) روایاتی نقل کرده و به امور دین آگاه و به مسائل مذهبی و احکام قرآن کاملا آشنا بوده و تسلط داشته است، به طوری که امام هادی(ع) او را از دوستان واقعی خود برشمرده و هنگام ملاقات با او می‌فرماید: «مَرْحَباً بِکَ یَا أَبَاالْقَاسِمِ أَنْتَ وَلِیُّنَا حَقّا؛‌ اى ابوالقاسم (کنیه عبدالعظیم) خوش آمدى که تو به راستى دوست ما هستى» (صدوق، ‏‏‏۱۴۰۰ق،‏ ص ۳۳۸؛ طبرسی، ۱۳۹۰ق، ص ۴۳۶)

در کتب حدیثی و متون روایی، بیش از صد روایت از عبدالعظیم حسنی آمده است. صاحب بن عباد می‌گوید:

«وی کثرت روایت و حدیث دارد و از امام جواد(ع) و امام هادی(ع) روایت می‌کند».

عده‌ای از بزرگان شیعه احادیثی را از عبدالعظیم حسنی روایت کرده‌اند و شیخ صدوق، مجموعه روایات وی را با عنوان «جامع اخبار عبدالعظیم‌» گردآوری کرده است.در شمار احادیثی که وی بی‌واسطه از امامان(ع) نقل می‌کند، دو روایت از امام رضا(ع) روایت از امام جواد(ع) و ۹ روایت از امام هادی(ع) است و روایات باواسطه وی هم به ۶۵ حدیث می‌رسد.

هجرت عبدالعظیم به ایران:

در حالات این شاگرد بزرگ امام هادی(ع) آمده است که عبدالعظیم مورد تعقیب حکومت عباسی قرار گرفت و به ایران آمد و در شهر ری پنهان شد. حضرت عبدالعظیم علیه السّلام به صورت یک مسافر ناشناس ، وارد ری شد و در محلّه ساربانان در کوی سکّه الموالی به منزل یکی از شیعیان رفت، مدّتی به همین صورت گذشت . او در زیرزمین آن خانه به سر می برد و کمتر خارج می شد.تعداد کمی از شیعیان او را می شناختند و از حضورش در ری خبر داشتند و مخفیانه به زیارتش می شتافتند، امّا می کوشیدند که این خبر فاش نشود و خطری جانِ حضرت را تهدید نکند .

حضرت عبدالعظیم علیه السّلام میان شیعیان شهرری بسیار ارجمند بود و پاسخگویی به مسایل شرعی و حلّ مشکلات مذهبی آنان را برعهده داشت؛ این تأکید ، هم گویای مقام برجسته حضرت عبدالعظیم علیه السّلام است و هم می رساند که وی از طرف حضرت امام هادی علیه السّلام در آن منطقه ، وکالت و نمایندگی داشته است؛ مردم سخن او را سخن امام علیه السّلام می دانستند و در مسایل دینی و دنیوی ، وجود او محور تجمّع شیعیان و تمرکز هواداران اهل بیت علیهم السّلام بود.

و پس از چندی بیمار گشت و از دنیا رفت و در کنار امامزاده حمزه به خاک سپرده شد. در روایتی از امام هادی(ع) ثواب زیارت او به اندازۀ زیارت امام حسین(ع) ذکر شده است (ابن قولویه، ۱۳۶۵ش، ص ۳۲۴).

منابع و ماخذی که برای آگاهی بیشتر درباره زندگانی حضرت عبدالعظیم حسنی می تواند مفید باشد.

رساله فی فضل سیدنا عبد العظیم الحسنی المدفون بالری، نوشته صاحب بن عباد.

أخبار عبد العظیم بن عبد الله بن علی بن الحسن بن زید بن الحسن بن علی بن أبی طالب(ع)، نوشته شیخ الصدوق، و در الذریعه به نام “حیاه عبد العظیم الحسنی” ذکر کرد.

جنات النعیم فی أحوال سیدنا الشریف عبد العظیم، عربی، نوشته ملا اسماعیل کزازی اراکی متوفای سال ۱۲۳۶ق.

روح وریحان، یا جنه النعیم والعیش السلیم فی أحوال السید الکریم والمحدث العلیم عبد العظیم الحسنی (علیه‌السلام)، فارسی، نوشته : الحاج الشیخ باقر کجوری مازندرانی متوفای سال ۱۲۵۵ق.

التذکره العظیمیه، عربی، نوشته الحاج الشیخ محمد إبراهیم الکلباسی متوفای سال ۱۳۶۲ق.

الخصایص العظیمیه فی أحوال السید أبی القاسم عبد العظیم بن عبد الله الحسنی(ع)، نوشته شیخ جواد شاه عبدالعظیمی متوفای سال ۱۳۵۵ق.

عبد العظیم الحسنی حیاته ومسنده،

مسند حضرت عبد العظیم حسنی، فارسی، نوشته عزیز الله عطاردی قوچانی، متوفای ۳ مرداد ۱۳۹۲.

آشنائی با حضرت عبد العظیم حسنی(ع) ومصادر شرح حال او، نوشته رضا استادی.

بررسی کلی روایات حضرت عبد العظیم حسنی(ع)، نوشته محمد کاظم رحمان ستایش.

شناخت نامه حضرت عبد العظیم حسنی وشهر ری، نوشته سید محمد حسین حکیم و علی أکبر زمانی نژاد.

مجموعه مقالات کنگره حضرت عبد العظیم حسنی(ع).

انتهای پیام/