به گزارش ۸دی، رشد قیمت دلار از مرداد ماه سال جاری آغاز شد. در حالی که در مرداد ماه قیمت دلار در کانال ۳۶۰۰ تومان قرار داشت، قیمت دلار رشد خود را آغاز کرد و کانال های ۳۷۰۰، ۳۸۰۰ و ۳۹۰۰ را در نوردید و در ساعت ۱۱ مهر ماه ۱۳۹۶ به کانال ۴ هزار تومان وارد شد. هم اکنون نیز قیمت این ارز به صورت روزانه رکوردهای جدیدی را برای خود به ثبت می رساند و عده ای از کارشناسان معتقدند که با این روند باید منتظر دلار ۵ هزار تومانی هم باشیم. اما چه دلایلی باعث شد تا قیمت دلار شروع به افزایش کند؟

در ابتدا باید گفت که رئیس جمهور روحانی در روز گذشته مورخ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶ در پاسخ به سوالی درباره قیمت ارز و اینکه مخالفان دولت معتقدند گرانی ارز اقدام خود دولت برای تامین کسری بودجه است، ابراز کرد: همان ‌طور که تاکید کردم اگر امروز نرخ ارز بالاتر از هفته ‌های پیش است حتما نمی ‌تواند دلایل اقتصادی و تجاری داشته باشد به ‌دلیل اینکه در تامین ارز و مخارج ارزی، تراز ما مثبت است یعنی درآمد ارزی ما بیشتر است.

در ادامه به بررسی دلایل گرانی ارز می پردازیم و به دنبال این موضوع هستیم که آیا واقعاً گرانی ارز دلایل اقتصادی و تجاری دارد یا خیر؟

اولین دلیل شاید به موضوع تک نرخی کردن ارز باز گردد. در چند سال اخیر ولی الله سیف بسیار بر این موضوع تاکید داشته است که باید ارز را به سمت تک نرخی کردن سوق دهیم. به عنوان نمونه وی که در مورخه ۱۴ مرداد ۱۳۹۶ در رسانه ملی حضور یافته بود بار دیگر وعده یکسان سازی نرخ ارز را داد و عنوان نمود که این کار در ابتدای دولت دوازدهم انجام خواهد شد. از طرفی بسیاری از کارشناسان نیز معتقد بودند که نرخ دلار واقعی نیست و باید نرخ آن را واقعی تر نمود و سپس اقدام به تک نرخی نمودن دلار کرد. بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقد بودند که نرخ واقعی دلار باید بیش از ۴ هزار تومان باشد. به عنوان نمونه در فروردین ماه سال جاری روزنامه دنیای اقتصاد از ۶۶ اقتصاددان، قیمت دلار در پایان سال ۹۶ را جویا شد. حدود ۷۴ درصد از اقتصاددانان قیمت دلار را در بازه ۳۹۰۰ تا ۴۵۰۰ تومان و حدود ۲۰ درصد نیز قیمت دلار را در فاصله ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ تومان ارزیابی کردند. یعنی در مجموع حدود ۹۴ درصد از اقتصاددانان قیمت واقعی دلار را بیش از ۳۹۰۰ تومان می دانستند.

دومین دلیل رشد قیمت دلار، کسری بودجه دولت می باشد. هر چند که رئیس جمهور روحانی در روز گذشته عنوان نمود دولت کسری بودجه ای ندارد که بخواهد به دنبال گران کردن ارز و تامین کسری بودجه از این طریق باشد اما باید گفت، در اول شهریور ماه سال جاری محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت از کسری بودجه ۳۷ هزار میلیارد تومانی رونمایی کرد و گفت: در بودجه امسال قیمت نفت ۵۰ دلار در نظر گرفته شده است، اما با توجه به اینکه شاهد افت قیمت نفت در بازارهای جهانی بودیم و امروز به حدود ۴۷ دلار رسیده است، پیش ‌بینی ما این است تا پایان سال به پایین ‌تر از این رقم می ‌رسد، بنابراین بودجه ۳۴۶ هزار میلیارد تومانی را که در قانون آمده است عملا پیش ‌بینی ما آن است که در حد ۳۰۹ هزار میلیارد تومان تحقق پیدا می کند. هر چند که رئیس جمهور روحانی در گفتگوی خود با مردم اعلام کرد که دولت به دنبال آن نیست که با افزایش نرخ ارز مخصوصاً دلار کسری بودجه خود را جبران کند اما صحبت های هادی قوامی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، در این زمینه قابل تامل است. وی گفت: نرخ محاسباتی ارز در بودجه سال ۱۳۹۶، ۳ هزار و ۳۰۰ تومان بود، اما اکنون نرخ مبادله ‌ای ۳ هزار و ۸۰۰ تومان است، ‌بنابراین حداقل ۱۰ هزار میلیارد تومان از ما به ‌التفاوت نرخ ارز تا پایان سال عاید دولت می‌ شود که به نوعی بخشی از کسری بودجه را جبران می ‌کند.

سومین دلیل رشد قیمت دلار را می توان به منفی بودن تراز تجاری کشور نسبت داد. در حالی که در ۱۰ ماهه سال ۹۵ میزان تراز تجاری مثبت ۲۸۸ میلیون دلار بوده، این تراز در ده ماهه نخست سال جاری به منفی ۷ میلیارد و ۱۹۳ میلیون دلار رسیده است. این موضوع یعنی این که در ده ماهه نخست سال جاری میزان تقاضا برای دلار افزایش یافته است.

چهارمین دلیل به منفی بودن تراز سرمایه باز می گردد. در حالی که در فروردین ماه سال جاری خالص حساب سرمایه مثبت ۱.۰۲ میلیارد دلار بوده است این میزان در شهریور ماه سال جاری به منفی ۶.۲ میلیارد دلار رسیده است. این موضوع نشان می دهد سرمایه ها در حال خروج از کشور می باشند و به همین دلیل این شرایط بر میزان تقاضای دلار تاثیرگذار بوده است.

منفی بودن تراز گردشگری را می توان پنجمین دلیل رشد قیمت دلار دانست. بر اساس آخرین آمار اعلام شده توسط معاونت گردشگری کشور، در ۵ ماهه نخست سال ۹۶ حدود ۲ میلیون و ۱۵۹ هزار و ۸۸۲ نفر گردشگر وارد کشورمان شده اند که این تعداد در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱.۱ درصد کاهش داشته است. از طرفی در همین مدت تعداد گردشگران خروجی ۳ میلیون و ۴۷۴ هزار و ۶۹۲ نفر بوده که این تعداد نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۰.۹ درصد رشد داشته است. با توجه به این آمار می توان گفت تراز گردشگری ورودی و خروجی کشور منفی است. البته شایان ذکر است که این آمار تا ۵ ماهه نخست سال جاری می باشد و بعد از آن کشور شاهد خروج زائران بسیاری برای حضور در مراسم اربعین بوده است. به هر صورت این منفی بودن تراز گردشگری نیز خود نشان می دهد که خروج ارز از کشور بیشتر از ورودی آن بوده است. اگر فرض را بر این بگذاریم که هر گردشگر ایرانی با خود تنها هزار دلار از کشور خارج کرده باشد در ۵ ماهه نخست حدود ۳.۴ میلیارد دلار، ارز از کشور خارج شده است.

حال به موارد بالا، ناآرامی های اخیر در سطح کشور و اعتراضات مردمی و همچنین کاهش نرخ سود بانک ها و روانه شدن سپرده ها به سایر بازارها از جمله بازار ارز جهت کسب سود بیشتر را نیز اضافه کنید.

همه دلایل بالا به نوعی باعث شده است تا در ماه های اخیر قیمت دلار رشد چشمگیری داشته باشد و پول ملی روز به روز بیشتر تضعیف گردد. هر چند که رئیس جمهور معتقد است گرانی ارز در ماه های اخیر، اقتصادی نبوده و دولت در تامین ارز و مخارج ارزی مشکلی نداشته و درآمد ارزی بیشتر بوده و تراز مثبت است اما باید گفت مطابق دلایل بالا اولاً بخش عمده ای از این موضوع اقتصادی بوده (هر چند که ممکن است جنبه های روانی و تبلیغاتی نیز به این گرانی دامن زده باشد) و ثانیاً شاید درآمدهای ارزی ما بیشتر از مصارف ما باشد اما بخشی از این درآمدهای ارزی ما به دلیل برقرار نشدن روابط بانکی کامل با سایر کشورها، دیر به دست دولت می رسد و یا به گفته محمدباقر نوبخت در مورخه ۱۸ مهر ۹۶، این پول فروش نفت به صورت چمدان های دلاری وارد کشور نمی شود و در همان خارج کشور به حساب های بانک مرکزی و شرکت نفت واریز می شود.

با این وجود ما نیز باید به حمایت از رئیس‌جمهور تاکید می کنیم که مردم در این مسیر پرریسک به‌خاطر منافع خودشان، قدم برندارند، مسیرهای خیلی بهتر از مسیر ارز برای اینکه از پولشان استفاده کنند، وجود دارد و این مسیر، مسیر باثباتی نخواهد بود.