به گزارش هشت دی،کلود انه جهانگرد سوئیسی – فرانسوی بود که در سال ۱۹۰۵م سفری به ایران داشت و شرح سفرش را در یک کتاب گرد آورد و این کتابش در سال ۱۹۰۷ به دو زبان فرانسوی و انگلیسی در پاریس منتشر شد.

او ورودش به ایران از طریق شهر رشت بوده است و سپس به شهرهای مختلف ایران سفر کرد. او مدت کوتاهی در رشت ماند و در این شهر گردش نموده و در همین زمان با نمایش تعزیه خوانی مواجه شد و گزارشی از این نمایش داده و عکسی از آن صحنه را در کتابش درج کرده است.

او که از سابق اوصاف تعزیه را در سفرنامه های اروپاییان قبل از خودش، خوانده بود، وقتی به طور اتفاقی با یک مجلس تعزیه در شهر مواجه شد، نتوانست خوشحالی زاید الوصف خود را از این واقعه پنهان کند.

گزارش او از این لحظات تعزیه را که مربوط به روز یکشنبه ۹ مه ۱۹۰۵م مطابق ۱۹ اردیبهشت ۱۲۸۴ است را می خوانیم و تصویری که از تماشاچیان و تعزیه خوانان در کتابش درج کرده را می بینیم:

مجلس تعزیه در رشت –  ۱۹ اردیبهشت ۱۲۸۴ – عکاس کلود آنه

«به میدانی که عده زیادی در آن اجتماع کرده بودند رسیدیدم. درشکه ها توقف کردند. در یک ضلع میدان، در امتداد ساختمانی در امتداد ستون های چوبی، زنان روبسته نشسته بودند و سه ضلع دیگر را مردان و کودکان اشغال کرده بودند. قسمت وسط میدان از جمعیت خالی بود و در میان آن صفه کوچکی به پا کرده بودند و و پرسوناژهایی که مردم برای تماشای ایشان گرد آمده بودند، روی این صفه ایستاده یا نشسته بودند.

چیزی نمانده بود از شدت شوق به هوا بپرم چون بدون تردید اکنون شاهد یکی از تعزیه ها یا نمایشهای مذهبی ایران بودیم که گوبینو نیز درباره آن مطالب هیجان انگیزی نوشته است.

اندکی جلوتر رفتیم. روی صفه یا به اصطلاح محلی سکو «اهل خیمه» یا همراهان ستمکشیده حضرت امام حسین (ع)، زنان و کودکان آن حضرت گرد آمده بودند. مکان واقعه صحرای سوزان و ماتم زای کربلا بود و اهل خیمه در زیر آفتاب از گرما و تشنگی می سوختند. و در اطراف ایشان، لشکریان خلیفه یزید آماده قتل عام بودند. مقداری کاه ریز ریز شده به نشانه شن های بیابان بر زمین ریخته بودند و یکی از بازیگران قبل از آنکه شروع به حرف زدن کند، مشتی از آنها را برداشت و بر سر خود ریخت. به این ترتیب با ساده ترین و و بی تکلف ترین شرایط، دکور لازم برای تجسم فضای واقعه کربلا، فراهم شده بود. و از لحن کلام و زیر و بم صدای اجرا کنندگان حتی برای من که معنی سخنان ایشان را نمی فهمیدم، پیدا بود که واقعه دردناک و غم انگیزی را که در هر صورت از اعتقادات مذهبی سرچشمه می گیرد تجسم می بخشد.

ایرانیها که محو تماشای این مناظر بودند، وقتی علاقه ما را به تماشای تعزیه مشاهده کردند مودبانه راه گشودند و ما جلوتر رفتیم و با استفاده از این فرصت چند عکس پرارزش از صحنه گرفتم.»

منبع: رنگ ایمان