تنوع زیستی : تنوع یا غنای گونه‌‌ای، شبکه‌ای از همه موجودات زنده، اعم از گیاهی و جانوری است و انواع جانوران، گیاهان و موجودات تک سلولی را در بر می گیرد. گونه ها علاوه بر آنکه نیازهای ضروری و اولیه انسانها نظیر خوراک، پوشاک ، مسکن و دارو را فراهم می آورد، می‌توانند بر سلامت و شادابی روح و جسم، رونق اقتصادی و پیشرفت روزافزون جامعه بشری و پایداری محیط زیست جهان نقش داشته باشد.

از طرفی دیگر تنوع زیستی، میراث ارزشمندی است که بشر آن را از نسل‌های قبل به امانت گرفته است و باید به نسل‌های بعد بسپارد و حفاظت از آن، ریشه در اخلاق، فرهنگ و اعتقادات ملت‌ها دارد. نحوه برخورد انسان با محیط زیست، رابطه نزدیکی با فرهنگ و ارزش‌های اخلاقی در ادیان و جوامع گوناگون دارد.

در بیشتر مذاهب، از جمله دین اسلام احترام به طبیعت و حفاظت از گونه‌های زیستی موجود در آن، مورد توجه و جزء تعالیم دینی محسوب می‌شود. این امر در فرهنگ‌های بومی و جوامع پایبند به اعتقادات سنتی نیز مورد توجه قرار دارد.

متاسفانه امروزه به دلیل بدرفتاری انسان با طبیعت پیرامون خود‌، روند انقراض گونه‌های زیستی با سرعت نگران کننده‌ای افزایش یافته است و با حذف هر گونه جانوری از چرخه طبیعت و از دست رفتن نقش او در پایداری محیط زیست، کره خاکی یک قدم به سوی نابودی پیش خواهد رفت.

وضعیت گونه های جانوری وحشی در ایران

کشور ایران به دلیل مکان جغرافیایی، برخورداری از تنوعاقلیم بعلاوه وجود منابع آبی عظیم دریای خزر در شمال و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب، از غنای گونه‌ای بالا برخوردار است. براساس آخرین بررسی‌ها ۱,۱۴۰ گونه جانوری اعم از پستاندار، پرنده، خزنده، دوزیست و ماهیان آب‌های داخلی در اکوسیستم‌های خشکی و آب‌های داخلی ایران شناسایی شدهاست. بعلاوه حدود ۶۵۰ گونه ماهی نیز در آب‌‌های دریایی ایران شناسایی شده است.

پستانداران:

رده پستانداران در کشور ما با ۱۹۷ گونه شناسایی شده طیف وسیعی از جانوران را از نظر جثه در بر می‌گیرند. بطوریکه از پستاندار بسیار کوچکی که حشره خوار کوتوله نامیده می‌شود و فقط در حدود ۲ گرم وزن دارد تا نهنگ‌های بزرگ آب‌های دریای جنوب با طول بیش از سی متر و وزن ۱۳۰ تن را می‌توان در این رده مشاهده نمود.

پرندگان:

در میان مهره‌داران تاکنون ۵۳۵ گونه پرنده در ایران شناسایی و گزارش شده که این تعداد گونه‌ معادل کل گونه‌های پرنده گزارش شده در قاره اروپا و دوسوم پرندگان خاورمیانه می‌باشد.

خزندگان:

از رده خزندگان نیز تاکنون ۲۲۷ گونه در ایران شناسایی شده است. اما اطلاعات مفید و قابل دسترس در مورد این جانوران بسیار اندک است.

دوزیستان:

از رده دوزیستان نیز در کشورمان ۲۱ گونه تاکنون ۲۱ گونه گزارش شده است.

ماهیان:

ماهیان آب‌های داخلی ایران شامل ۱۶۰ گونه می‌باشند که در ۲۵ خانواده جای گرفته‌اند.
۷۴ گونه جانوری کشور در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت

تنوع گونه های جانوری نو تنوع زیستی نباید موجب غرور شود چرا که حدود ۷۴ گونه از رده‌های جانوری کشورمان، در فهرست سرخ IUCN قراردارد و از گونه‌هایی همچون شیر ایرانی و ببر مازندران امروز جز نامی باقی نمانده و در کمتر یک قرن گذشته منقرض شده اند. اگر برای حفاظت گونه‌های ارزشمند  و در خطر انقراض مثل گور ایرانی، یوزپلنگ ایرانی، خرس سیاه، گوزن زرد و… اقدام لازم صورت نگیرد در آینده‌ای نه چندان دور شاهد انقراض این گونه‌های نادر در کشورمان خواهیم بود.

فهرست گونه های جانوری مهره دار در معرض خطر انقراض کشور ایران در ۲۰۱۳

رده پستانداران:

منقرض شده (EX) : شیر ایرانی (در ایران) و ببر مازندرن

بحرانی (CR) : یوزپلنگ آسیایی

در معرض خطر انقراض (EN) : نهنگ آبی، گوزن زرد ایرانی، گورخر آسیایی، فک خزر، نهنگ باله ای

آسیب پذیر (VU) : کل و بز، آهو، خفاش انگشت دراز، قوچ و میش ارمنی، نهنگ اسپرم، خفاش نعل اسبی، خرس سیاه آسیایی ، زرده پر، پورپویز بی باله، گاو دریایی، آهوی کوهی

رده پرندگان:

بحرانی (CR) : دال پشت سفید، درنای سیبری، گیلانشاه خالدار، خروس کولی دشتی

در معرض خطر انقراض (EN) : سسک خوزی، عروس غاز، بالابان، اسکوتر بال سفید، کرکس مصری، اردک سرسفید

آسیب پذیر (VU) : غاز پیشانی سفید کوچک، عقاب خالدار بزرگ (عقاب تالابی)، عقاب شاهی، تلیله بزرگ، هوبره، اردک دم دراز، فاخته خاوری، عقاب دریایی پالاس، اردک مرمری، میش مرغ، پلیکان پا خاکستری، باکلان گلو سیاه،  زردپره سینه زرد، گیلانشاه شرقی، آب شکاف

خزندگان:

بحرانی (CR) : ارمیاس پلسکه، لاک پشت پوزه عقابی، افعی خالدار

در معرض خطر انقراض (EN) : لاک‌پشت سبز، افعی لطیفی، لاک‌پشت فراتی، لاک‌پشت سرخ

آسیب پذیر (VU) : تمساح مردابی (گاندو)، لاک‌پشت زیتونی رایدلی، لاک‌پشت پشت چرمی،  افعی زنجانی، آگامای وزغی ایرانی، سوسمار خاردم مصری، لاک‌پشت مهمیزدار، لاک‌پشت آسیایی، افعی البرزی

دوزیستان:

بحرانی (CR) : سمندر لرستانی، سمندر کردستانی، سمندر کوهستانی گرگان

آسیب پذیر (VU) : سمندر کوهستانی آذربایجان

ماهیان آب های داخلی:

بحرانی (CR) : تاس ماهی روس، ماهی شیپ، تاس ماهی ایران، ازون برون، فیل ماهی

آسیب پذیر (VU) : ماهی کپور وحشی (خزر)، کپور ماهی کورغار، سس ماهی خزری،  سس ماهی بزرگ، سگ ماهی کورغار