به گزارش سرویس سینمایی ۸دی، فیلم سینمایی مکس دیوانه، جاده‌ی خشم/ Mad Max، Fury Road به کارگردانی جرج میلر محصول دو کشور استرالیا و امریکا سال ۲۰۱۵ در ژانر اکشن،ماجرایی،علمی-تخیلی تولید شده است.

داستان فیلم در آینده ای دور رخ می دهد، در حالی که تنها بیابانی خشک از زمین باقی مانده است، باقیمانده ی نسل انسان ها برای بدست آوردن واجبات زندگی حاضرند یکدیگر را بکشند. مکس، مردی کم حرف که زن و بچه اش را از دست داده است، به تنهایی سفر می کند و در جستجوی صلح می باشد…

ابتدا فیلم را به لحاظ فنی مورد بررسی قرار می دهیم.

نقد فنی فیلم:

فیلمنامه فیلم گرچه چند قسمتی بوده اما مختص در این قسمت Fury Road و یا جاده ی خشم ، بسیار جذاب شروع می شود. نریشن ابتدایی فیلم با صدای شخص اول داستان که همراه با آن تن صدایی مخصوص خوانده می شود به خوبی از همان ابتدا مخاطب را در شرایطی که از محتوا و تکنیک در فیلم که پیش روی چشمهایش تصویر میشود ، قرار می دهد.

کشش فیلمنامه ای در حرکت رو به جلوی داستان منطقی و توجیه پذیر بود البته در یک سوم پایانی مفهوم داستان گنگ می شود اما در نتیجه گیری و به اصطلاح مکاشفه با نفس در فیلمنامه به خوبی پیام را به تماشاگر منتقل می کند.

رنگ امیزی صحنه ، لباسها و گریم که بتواند فضایی خاص را برای بیننده ترسیم کند بسیار خوب درآمده بود.

همراه آن دکوپاژ پیچیده که برای یک فیلم با ریتم سریع و اکشن و پرهیاهو طراحی شده بود و با اتصال کات های تصویری به موقع نظم خود را از دست نمی دهد و به خوبی از پس رساندن مفهوم بر می آید. همچنین در کنار این ریتم پر تنش موسیقی فوق العاده زیبای فیلم نباید فراموش شود. یک طرف رساندن حس هیجان به بیننده را موسیقی فیلم و آهنگساز هلندی کار به دوش می کشید.

خلاقیتی که کارگردان بروز داده بود به تصویر کشیدن موسیقی زنده در فیلم است. به طوریکه در داستان تعقیب گریز اتومبیل ها در بیابان می بینیم که خودروهایی هم در میان کارکتر ها با سازهای متفاوت موسیقی وجود دارند.توجیه منطقی که ربطی مستقیم با داستان داشته باشد برای وجود این ماشین آهنگساز وجود نداشت اما به بیننده این حس را منتقل می کند که صدایی که می شنود متعلق به صحنه نبرد داستان است.

فیلمبرداری خلاقانه و نماهای بسیار باز در آن لوکیشن بیابان و به خصوص و استفاده از جلوه های ویژه کامپیوتری به اندازه و پرهیز از زیاده روی از نقاط مثبت فیلم می باشد که باعث شده بود فضای یکنواخت و بیابانی فیلم موجب خستگی و تکراری بودن فیلم از دیدگاه مخاطب نشود.

نقد محتوایی فیلم:

در فیلم شاهد سالهای آینده زمین هستیم، در زمانی که به وسیله جنگهای متعدد همه چیز نابود شده و با کمبود منابع طبیعی روبه رو شده. اکثر منابع طبیعی به خصوص آب که مایه ی حیات است فقط در تصرف یک شخص با چهره عجیب و ترسناک بوده که در فیلم “جو جاویدان” نامیده می شود. او حتی در قلمرو خود منابع آبی و گیاهان سرسبز را پرورش می دهد و در مقابل مردمی بسیار فقیر و تشنه که منتظر می مانند که هر وقت جو اراده کند به آنها آب می رساند. اما در این میان ۶ زن به سرپرستی زنی به نام فیوریوسا تصمیم می گیرند که از چنگال این فرد دیکتاتور بگریزند. آنطور که در فیلم گفته می شوند آنها همسران جو جاویدان هستند که به او خیانت می کنند که در فیلم از آنها به عنوان پرورش دهنده های اصلی نام برده می شود.

این تصمیم ناگهانی و بدون زمینه برای فرار در فیلم هیچ توجیه و دلیلی را برایش ترسیم نمی کند اما شاید به این خاطر باشد که آنها از نزدیک با آن دیکتاتور همراه بوده و او را با دروغگویی هایش می شناسند. در ابتدای فیلم جو جاویدان در دیالوگی خطاب به مردم می گوید:”من رهایی بخش شما هستم، با دستان من شما از خاکسترهای این دنیا برخواهید خواست”

در این دیالوگ او به مانند یک رهبر بزرگ و مانند یک پیامبر جلوه می کند که همزمان است با فروآمدن میلیون ها لیتر آب بر روی مردم که با موسیقی فوق العاده حس زندگی و روشنایی را ترسیم می کند و حتی سربازانی دارد که حاضرند خود را برای او فدا کنند به امید این وعده که میمیرند و دوباره زنده می شوند و به سعادت می رسند که حتی عین همین دیالوگ توسط یکی از سربازان گفته می شود.

تا این قسمت ماجرا همه چیز خوب است و کارگردان شخصیت جو را خوب نشان می دهد اما در جریان تعقیب گریز اتفاقاتی رخ می دهد که مفهوم فیلم را بر می گرداند.

در فیلم آن زنانی که فرار کرده اند و به عنوان خائنین شناخته می شود شاید کارکترهای منفی باشند اما اینطور نیست و کارگردان و کدهای فیلم آنان را مثبت و به حق نشان می دهد. شخصیت اصلی و قهرمان داستان که مکس باشد که توسط نیروهای جو دستگیر شده بود به طور اتفاقی گریخته و با آن زنان همراه می شود و تصمیم می گیرد که به آنان کمک کند.

فیوریوسا به همراه دیگر زنان قصد عزیمت به منطقه ای را دارند که از آن به عنوان سرزمین سرسبز یاد می کنند که می توانند در آنجا سعادتمند باشند. در جریان این تعقیب و گریز ها و درگیری ها چهره دروغگو و فریبکارانه جو توسط اتفاقات متعدد برای بیننده برملا می شود حتی به دلیل طراحی چهره جو که شبیه به گرگ است در مقابل چهره های موجه دیگران ، مخاطب با در نظر گرفتن دیالوگ های دوگانه او ارتباط کمتری را با وی برقرار می کند که این ارتباط کمرنگ در همان یک سوم ابتدایی فیلم تبدیل به ارتباط منفی می گردد.

در تمام این مدت کارگردان به طرز ماهرانه ای بیننده را همراه آن زنان می کنند که به فریبکارانه بودن شخصیت جو پی برده اند اما هنوز این راز برای سربازان جو جاویدان افشا نشده است. منتهی در این بین یکی از سربازان که فیلم بر روی او متمرکز می شود در جریان مسیری قرار می گیرد که باعث دوگانگی اعتقادی او می شود.

این سرباز وقتی که جو به او به طور مستقیم نگاه کرد پر از شادی و شور می شود و آنقد به این رهبر خود اعتقاد دارد که قصد دارد جان خود را برای او فدا کند. در جریان درگیری ها عده ای دیگر این کار را می کنند و از یاران خود می خواهند که شاهد حرکت خود که شبیه به عملیات انتحاری است باشد.

جو جاویدان به سرباز جوان وعده می دهد که او را به دنیایی بعد از مرگ می برد که آنجا سعادتمند خواهد شد و این سرباز را به سمت کامیون در حال فرار هدایت می کنند تا فیوریوسا را به دام اندازد که در یک لحظه تعادلش را از دست داده و اسلحه از دستش رها می شود و ظرف چند ثانیه جو از آن روی برگردان شده و تاثیر بسیار عمیق بر این سرباز ایجاد می کند که در یک لحظه از رهبر خویش ناامید می شود.

حال بعد از این سکانس در فیلم یک قهرمان ، یک سرباز متحول شده و شش زن فراری را داریم که برای رسیدن به سرزمینی که سعادتمند بشوند مبارزه می کنند. بعد از مدتی آنها به سرزمینی رسیده که در آنجا زنان کهنسالی را می بینند که آنها نیز همین مسیر را طی کرده بودند و به این حقیقت می رسند که سرزمین سرسبزی وجود ندارد.

در این قسمت ماجرا کارگردان مخاطب را تشنه یک رهایی و گره گشایی میکند که در یک سوم پایانی فیلم می بینیم چنین حقیقتی وجود ندارد. اما با توجه به قصد و اراده کارکترها برای رسیدن به هدف و سعادت و همینطور مفهوم قابل لمس ، قهرمان فیلم یعنی مکس به آنها توصیه می کند که به دژ برگشته و جو را نابود کنند و تمام حیاتی را که در قلمرو خود پنهان کرده است را در بین همه تقسیم کنند.

در واقع همان مقوله جاودانگی برای انسان و رد مسئله جهان بعد از مرگ که در اکثر فیلمهای هالیوودی به آن اشاره می شود و مد مکس هم این مسیر را برگزیده است. که در نهایت آنان موفق می شوند که جو را کشته و قلمرو او را تسخیر کنند.

این پیام از دو حال خارج نیست:

در حال اول و با توجه به کلیات قصه به مسئله کمبود منابع اشاره می کند و افرادی که بتوانند بر شعور و توانایی اجتماعی با استفاده از زور نه شایستگی غلبه کنند می توانند حاکم آنها شوند و مخاطب را بر این باور می رساند که در مقابل حکومت های دیکتاتوری بایستند و قرار را بر فرار ترجیح دهند.

اما در حالت دوم و با توجه به جزئیات ما کد هایی را در فیلم می بینیم که ای حاکم را از صرف دیکتاتوری به یک حاکم اعتقادی مبدل می سازد که امروزه اساس حکومت های دینی و اسلامی جهان را شکل می دهد.

از یک جهت جو به سربازان وعده سعادتمندی بعد از مرگ را می دهد با این شرط که خود را فدای او و اهدافش کنند؛ اهدافی که زورگویانه، فاسد و استعمارگرایانه است که حتی مورد تحمل اطرافیان نزدیکش نیست و در ادامه می بینیم که سربازان حتی حاضرند که با انتحاری خود را فدای او کنند و با کلمه “شاهد باش” این حرکت را انجام می دهد. در واقع فیلم در پی تغییر مفهوم شهادت است که برای مسیری درست، الهی و معنوی صورت می گیرد اما با توجه به این کدهای فیلم مسیری الهی و سعادتمندی بعد از مرگ وجود ندارد و فدا شدن برای رهبری که او را درستکار می پنداشتند، فریب بود.

از جهت دیگر این دیالوگ قرآنی که میمیریم و دوباره زنده خواهیم شد ؛ دو بار توسط سرباز جوان تکرار می شود و جالب اینجاست که زمانی به این قضیه معتقد است که جو را به عنوان رهبر خویش قبول دارد اما بعد از تغییر باورهای او ، این جمله را تکرار نمی کند که به معنی رد زنده شدن بعد از مرگ است زیرا طبق عملکرد جو که وعده هایش دروغین بود و همینطور وجود نداشتن سرزمین سرسبز، به این نتیجه خواهیم رسید که هرچه هست در همین عصر حاضر روی خواهد داد.

طبق آیات و روایات قرآنی دین اسلام خداوند به انسانها وعده می دهد که بعد از مرگ دوباره زنده می شوند که عین همین جمله در فیلم نقض می شود و افرادی که در راه الهی و درست از جان خود بگذرند سعادتمند می شوند و اگر جو جاویدان را بر اساس آن شخصیت پردازی کارگردان برای مخاطب به مانند خدا و یا پیامبر در نظر بگیریم پس به این نتیجه می رسیم که راه درست نیز وجود ندارد و یک فریب است.

پس تکلیف انسان چه خواهد شد؟سعادت در کجاست؟ پاسخ این سوالات را فیلم در جاودانگی انسان جستجو می کند ، اعتقاد به جاودانگی که جهان غرب مدام در پی کسب آن در تلاش است ، در طول چند قرن بشر غرب نگاه خود را معطوف به انسان و رشد تعالی او دوخته و نه به قبل از تولد انسان کار دارد که نتیجه اش تبلور نظریه داروین است و نه اعتقادی به جهان بعد از مرگ دارد که نتیجه اش رسیدن به جاودانگی است.

فیلم مد مکس هم با پیچ و تاب های فراوان قصه سرآخر به نتیجه ای می رسد که در قرن اخیر و سالهای اخیر سینمای غرب آن را در فیلمهای چپی، لوسی و… به تصویر کشیده شده بود. اما نکته تاثیر گذار این فیلمها به ویژه مد مکس رساندن مفاهیم از طریق قهرمان سازی و شخصیت های محبوب است. به گونه ای که در همین فیلم مکس با بازی تام هاردی مردی است که در پی صلح و حق می گردد تنها کسی است که راز سعادتمندی و مسیر درست را به فیوریوسا نشان می دهد و از توانایی های اوست که رهبر دروغگو به هلاکت می رسد، توانایی های مردی که صلح طلب است پس صلح و آرامش در گرو جاودانگی و رد همه ی اعتقادات به جهان بعد از مرگ و سعادتمندی در دنیای دیگر است.

در پایان فیلم متنی برای مخاطب به نمایش گذاشته می شود تحت این عنوان:به کجا باید برویم؟( منظور برای پیدا کردن هدف) – ما که در این سرزمین سراسر پوچ و لم یزرع سرگردان هستیم و این سرگردانی ما از گشتن به دنبال یه موقعیت بهتر ناشی میشود.

اگر این متن در اول فیلم به نمایش در می آمد مفهوم خوبی را می رساند و می توان تلقی کرد که کارگردان ما را به کدام جهت هدایت می کند و کاملا کنایه به جنبه مادی و طعم انسان برای زندگی بهتر را می رساند. اما وقتی در پایان فیلم کارگردان تصمیم می گیرد که این متن به نمایش درآید پس به دنبال تکمیل پروژه داخل فیلم است و حتی نگران از اینکه مبادا مخاطبی مفهوم دوگانه ای را از فیلم برداشت کند. به خصوص وقتی سرگردانی ناشی ازموقعیت بهتر تلقی می شود پس یعنی آرامش در ایستادن و زندگی لذت بخش در همین زمان باید باشد و اصل را در خوشگذرانی در طول زندگی می داند.

مسلمآ این باور مورد پذیرش دین اسلام و دیگر ادیان نبوده و جهان بعد از مرگ نیز حقیقتی غیر انکار است اما به هر حال جهان غرب بر این باور مصمم است و از ابزار تاثیر گذار سینما برای باورهای خود خرج می کند.

فیلم مدمکس بسیار قوی و جذاب و سرگرم کننده است اما برای سنین کودک و نوجوان به سبب پرخاشگری ها و عدم رعایت اخلاق انسانی در فیلم مناسب نیست.

منتقد: محمد جواد فلاح