به گزارش ۸دی رسانه های مجازی و مکتوب نزدیک به دولت فعلی و اصلاح طلبان که بارها سیاست های دولت قبل – فارغ از نقدهای جدی وارد به سیاست خارجی دولت احمدی نژاد – در حوزه داخل، منطقه و تعامل با جهان را عامل اصلی تنش کشور با دنیای پیرامون و مشکلات اتباع ایرانی در دیگر کشورها می دانستند، تمام توان خود را مبتنی بر بهبود وجهه ایرانی ها با رمز عبور “افزایش اعتبار پاسپورت ایرانی” نهادند، ولی دو سال سپری شده از عمر دولت فعلی در عرصه دیپلماسی کشور و برخورد با اتباع ایرانی، اتفاقاتی رخ داده است که نشان از سقوط این شعار خرداد ماه سال ۹۲ حسن روحانی دارد؛ وزارت خارجه دولت روحانی شرایط خوبی را نمی گذراند و عملاً این سال ها با کاهش اعتبار پاسپورت ایرانی مواجه شده ایم.

پیش کشیدن مثال انگشت نگاری از ایرانی ها و ورزشکاران ایرانی در خارج از کشور و همچنین انجام نگرفتن دیدار بین رئیس جمهوری ایران اسلامی با سران کشورهای اروپایی ادله دیگری از سوی رسانه های اصلاح طلب و همچنین برخی منتقدین، از فضای حاکم بر وزارت خارجه دولت احمدی نژاد و تبعات آن بوده است. فضاسازی های کاذب انجام شده توسط این گروه منجر به این گردید که روحانی در برنامه های انتخاباتی و خصوصا فیلم تبلیغاتی خود بگوید که «اعتبار را به پاسپورت ایرانی برمی گردانم.»

این جمله روحانی در برنامه “انتخاب ایرانی” شبکه جام جم در تاریخ ۹ خرداد ۱۳۹۲ مطرح شد و وی در ادامه افزود که «در زمینه سیاست خارجی و روابط خارجی با مشکل مواجه بوده ایم که تبعات آن نه تنها شامل حال همه مردمی که در این سرزمین زندگی می‌کنند، حتی شامل حال شما عزیزان که در گوشه و کنار جهان زندگی می‌ کنید نیز شد.» (۱)

موسسه بین‌المللی “هنلی اند پارتنرز” در سال۲۰۱۳ براساس لیستی که از میزان اعتبار پاسپورت کشورها ارائه می دهد (با توجه به نوع کشورهایی که از پاسپورت کشور مبدا حساب بین المللی برده و دیگر مدرکی از مسافر آن کشور نمی خواهند) رتبه بندی ای انجام داد.

این موسسه در ماه های منتهی به انتخابات ریاست جمهوری ایران با انتشار گزارشی تحریک برانگیز، ایران را در این رتبه بندی تنزل داد و این کاهش رتبه را به تحریم های ضدایران مرتبط دانست. ایران در رتبه ۸۶ این رده بندی قرار گرفته بود و با گزارش تحریک برانگیز روزنامه شرق – در رابطه با از اعتبار خارج شدن پاسپورت ایرانی در عمان به دلیل رجوع ایرانیان برای گدایی به این کشور – این جایگاه تنزل بیشتری یافت.

جالب اینجاست که کشور بسته ای چون کره شمالی که قوانین سخت و پیچیده ای در خروج اتباع خود از کشورش بهره دارد در این رتبه بندی بالاتر از ایران قرار گرفت!

در ادامه به ۶ نمونه شاخص برای نشان دادن عدم عمل به این وعده مهم به صورت گذرا می پردازیم.

۱-نپذیرفتن نماینده رسمی دولت ایران در سازمان ملل؛
با اتمام دوره تصدی نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل توسط خزاعی، دولت تصمیم گرفت تا نماینده کشور را در سازمان ملل را تغییر دهد. به همین جهت حمید ابوطالبی که حسن روحانی او را دیپلماتی کار کشته و قدیمی خوانده بود، برای این مسند معرفی شد. کارشناسان سیاسی این انتخاب را پس از تماس تلفنی اوباما و روحانی، نشان از تغییر سیاست ایران در قبال آمریکا دانسته بودند زیرا ابوطالبی از افراد دخیل در تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران بود. پیام دولت به آمریکا شاید این بود که به طرف آمریکایی بفهماند تسخیر سفارت آنها در تهران اقدام غلطی بوده و به همین خاطر، یکی از افرادی که در این ماجرا دخیل بود، را برای این امر – یعنی نمایندگی ایران در سازمان ملل – معرفی نموده است.(۲)

عدم صدور روادید از سوی آمریکا، حتی برای نماینده رسمی جمهوری اسلامی ایران، به بن بستی حل نشده برای دستگاه دیپلماسی کشور تبدیل شد. فشار آمریکایی ها به سازمان ملل برای عدم صدور روادید در حالی صورت گرفت که ظریف بارها در طول مذاکرات هسته ای با وزیر خارجه آمریکا دیدار کرده و حتی از تعهد آمریکایی ها به کاهش تخاصم با ایران نیز سخن گفته بودند. پس از فشار آمریکایی ها سرانجام وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در اقدامی بی سابقه برای اولین! بار گزینه پیشنهادی خود برای تصدی نمایندگی کشورمان در سازمان ملل را تغییر داد و “خوشرو” را راهی نیویورک نمود.

البته مقامات وزارت خارجه از شکایت کشورمان به سازمان ملل بابت عدم صدور روادید خبر دادند؛ ولی بعید بود طبق پیش بینی ها این شکایت به سرانجام برسد.

۲-استقبال معاون شهردار چین از روحانی به جای وزیر خارجه!
دکتر حسن روحانی برای شرکت در اجلاس سران “سیکا” در اردیبهشت ماه سال جاری به کشور چین سفر کرد اما در همان لحظه ورود به شانگهای اتفاقی غیرمنتظره چشم رسانه ها را متوجه خود کرد؛ هیچ یک از مقامات رسمی و بلندپایه چین به استقبال روحانی نیامده بود.
معاون شهردار شانگهای – شهر اقتصادی چین – به همراه معاون وزیر خارجه تنها کسانی بودند که برای استقبال از عالی ترین مقام اجرایی ایران به فرودگاه آمده بودند که با بهت خبرنگاران حاضر در محوطه ویژه فرودگاه که برای انعکاس این رویداد فعالیت می کردند، مواجه شد. (۳)

سوال و نکته مهم اینکه آیا رئیس جمهور، وزیر خارجه و یا حتی شهردار چین نمی توانستند برای استقبال از ریاست جمهوری اسلامی ایران به فرودگاه بیایند؟ آیا نزدیکی بیش از حد دولت روحانی به طرف های غربی و خصوصا آمریکا، برخورد سلبی چین را در پی داشته است؟
البته سکوت نامفهوم وزارت خارجه در این رابطه جای تعجب داشت و گویا هیچ مشکلی از سوی وزارت خارجه در این مورد دیده نشده بود. بر طبق معاهدات و عرف بین المللی استقبال از یک مقام عالی کشور، باید در همان سطح باشد ولی در مورد استقبال از رییس دولت یازدهم نه تنها فردی در همان رتبه به فرودگاه نیامد، بلکه فردی با چهار درجه نزول مرتبه از جایگاه ریاست جمهوری ایران اسلامی، استقبال کرد.
اگر چه اعتبار کشوری در بین مردم کشورهای دیگر صرفا به پاسپورت نبوده و اصلا اعتبار در بین کشورهای دیگر در دید انقلاب اسلامی، به مورد توجه بودن ایران در بین توده های مردم آن کشور است و نه دولت ها، اما در عین حال، این وعده روحانی حتی در زمینه پاسپورت و ویزای مقامات عالیرتبه خود دولت نیز صدق نکرد چه برسد به مردم عادی!

۳-اخراج ده ها دانشجوی هسته ای کشور در سکوت وزارت خارجه؛
پلیس امنیت ملی نروژ، ویزای ۶۴ دانشجوی ایرانی را به اتهام آنچه این سازمان تلاش این دانشجویان برای دستیابی به اطلاعات در ارتباط با توسعه و بهینه‌سازی سلاح‌های کشتار جمعی و در راستای پیشبرد برنامه هسته‌ای ایران می نامید، باطل نمود.

پلیس امنیت ملی کشور نروژ در شبکه ی دوم این کشور اعلام کرد دانشجویان ایرانی مقطع ارشد و دکترای رشته های مکانیک ،متالوژی، فیزیک هسته ای و الکترونیک اجازه ادامه تحصیل و زندگی در نروژ را ندارند و آنها را از این کشور اخراج کرده است. پلیس امنیت نروژ گفت:” این اقدام با افزایش شمار دانشجویان ایرانی به ویژه در رشته های مساله ساز پس از سال ۲۰۱۲ اتفاق افتاده است .” یکی از دلایل مشکوک شدن به فعالیت های اینچنینی افزایش چشمگیر شمار دانشجویان ایرانی در رشته های فیزیک هسته ای، الکترونیک، متالورژی و مکانیک از سال گذشته تاکنون بوده است.

دو تن از دانشجویان ایرانی با پیگیری حقوقی پرونده اخراج خود از نروژ،در تاریخ ۲۷ خرداد ۹۳ در ساختمان مرکزی دادگاه اسلو در طبقه هشتم به ریاست خانم قاضی یانیکه یوهانسن توانستند جلسه دادگاهی را برگزار کنند ولی نتیجه آن دادگاه نیز حاصلی برای دانشجویان ایرانی نداشت.

۴-افکار عمومی منتظر ارائه گزارش یک ماهه عملکرد وزارت خارجه در قبال فاجعه منا؛
نزدیک به ۳۰ روز از وقوع فاجعه منا و ۴۰ روز از حادثه سقوط جرثقیل در صحن مسجدالحرام می گذرد، حوادثی که منجر به از دست دادن هزاران مسلمان بی گناه و صدها ایرانی زائر منجر شد و خانواده های متعددی را داغدار عزیزانشان کرد.

در اینگونه اتفاقات، به صورت کاملا طبیعی و طبق وظایف و تکالیفی که دستگاه های مختلف برعهده دارند، همه نگاه ها به وزارت خارجه معطوف شد تا تدابیر وزیر و همکاران او در دستگاه دیپلماسی کشور جهت پیگیری وضعیت ایرانیان مورد قضاوت قرار گیرد. در حالی که ۳۶ نفر از هموطنان ایرانی هنوز پس از فاجعه منا مفقود هستند و در بین آنها یک دیپلمات ارشد وزارت خارجه نیز دیده می شود، ولی هنوز اقدام چشمگیری از سوی این وزارت خانه برای پیگیری این حادثه و برخورد مناسب با عربستان در حوزه دیپلماتیک مشاهده نشده است.

۵-سه وزیری که ویزای آنها در فاجعه منا، معطل عربستان شد!
در بین سه وزیر “بهداشت”، “ارشاد” و “خارجه”، هاشمی – وزیر بهداشت- وضعیت بهتری داشت، زیرا پس از پیگیری های متعدد توانست پس از گذشت چند روز از حادثه، راهی عربستان برای رسیدگی به حادثه دیدگان ایرانی فاجعه منا شود. البته همین مورد هم پس از معطلی های بسیار و نهایتاً از طریق کشور ثالث انجام شد.

علی جنتی – وزیر فرهنگ – که پس از دو هفته از این فاجعه نیز نتوانست ویزای عربستان دریافت کند. ولی مهمتر از دو وزیر دیگر وزیر خارجه کشورمان بود که درخواست ملاقات از وزیر خارجه عربستان برای دیدار با او، ناکام ماند و با واسطه نمودن مسئولین ارشد کویتی – امیر کویت در مرحله اول و در مرحله بعدی وزیر خارجه کویت – باز هم درخواست ملاقاتش از سوی وزیر خارجه تازه کار عرستان! رد شد.

سه وزیر بلند پایه دولت روحانی علی رغم پافشاری بر “دیپلماسی تنش زدا”، حتی در زمانی که فاجعه ای در عربستان برای مسلمین، خاصه برای تعداد زیادی از هموطنان ایرانی رخ داده است، نتوانستند بی واسطه و بدون هیچ دغدغه ای به این کشور برای گشایش امور سفر کنند.

چند ماه قبل آن هم البته به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده تعرض شد که اقدامی بی سابقه برای اتباع ایرانی به شمار می رفت و دولت ایران جز احضار کاردار عربستان کار دیگری نکرد و همچنان بعد از ۸ ماه حکمی برای آن دو مامور عربستانی صادر نشده است.
در همه ی این ماه ها هم دولت ایران از صدور مجوز برای برگزاری تجمع اعتراضی علیه عربستان خودداری کرده است.

۶-معلمان ایرانی ساکن در امارات که روزها در بازداشت بودند
اما آخرین و مهمترین عاملی که باعث شد نگارنده از افت “اعتبار پاسپورت ایرانی ها” بنویسید، بازداشت تعداد “۹”، “۱۰” و یا “۱۳”! نفر معلم ایرانی در امارات بود. تعداد متفاوت معلمان بازداشت شده ایرانی در امارات حتی تا روزهای پایانی بازداشت آنها به درستی توسط وزارت خارجه اعلام نگردید که خود عاملی بر عدم پیگیری مناسب و به جای وزارت خارجه و عملکرد سخنگوی آن در این ماجرا بوده است. اگر چه میزان تعداد روزهای بازداشت شدگی معلمان ایرانی نیز از “۱۰” تا “۱۵” روز برآورد می شود، ولی عدد بیان شده از سوی وزارت خارجه “۱۰” روز بیان شده است.
از آنجایی که بازداشت سرپرست مدارس ایرانی در امارات به نوعی توهین به ایران و مسئولین کشورمان محسوب می شود، انتظار می رفت وزارت خارجه در این موضوع موثر تر برخورد کرده و بدون اتلاف وقت این موضوع را حل کند، اما گویا دیپلماسی “تنش زدا”! در این موضوع هم مانند سایر موضوعات مربوط به کشور های حوزه خلیج فارس، کارساز نبوده است.

۷- قطع روابط دیپلماتیک بحرین با ایران
بحرین چند روز پس از فاجعه منا با ادعای واهی پیدا نمودن انبار تسلیحاتی متعلق به سپاه پاسداران به وزن ۱.۵ تن در زیر زمینی در روستای النویدرات از توابع منامه، کاردار جمهوری اسلامی ایران را از بحرین اخراج نمود. دولت این کشور «محمد رضا بابائی» کاردار ایران در منامه را با فرصت ۷۲ اخراج کرد و در عوض وزارت خارجه جمهوری اسلامی نیز تنها از سفیر بحرین خواست ایران را ترک کند که البته برخی منابع خبری از پیش دستی بحرین در بازگرداندن سفیر خود – «راشد سعد الدوسری» – قبل از درخواست ایران خبر داده بودند.
وزرات کشور بحرین، سریعا این انبار سلاح را به ایران و عراق نسبت داد و با توسل به این خبرسازی ها، بر ضد کشورمان به سازمان ملل شکایت نمود. وزارت خارجه نیز تنها به اقدام تقابل یعنی اخراج دیپلمات بحرین در تهران اقدام نمود و واکنش خاص بین المللی اتخاذ نکرد.
******
نشانه های بالا همگی حکایت از آن دارد که “اعتبار بخشی به پاسپورت ایرانی” با شیوه دیپلمات های دولت اعتدال به آن کیفیتی که شخص رئیس جمهور در زمان انتخابات ریاست جمهوری به آن اشاره نمودهنوز محقق نشده است.

۱-http://www.entekhab.ir/fa/news/۱۱۴۰۲۰
۲-http://www.bbc.com/persian/iran/۲۰۱۴/۰۴/۱۴۰۴۱۴_u۰۴_abutalebi_un.shtml
۳-http://kayhan.ir/fa/news/۹۷۸۴