با شروع کار کمیسیون برجام برای بررسی سند تفاهم ایران و کشورهای ۱+۵ حضور مدیرکل آژانس بین‌المللی اتمی در این کمیسیون نیز موضوعی است که بر سر زبان‌ها افتاده است. گروه سیاسی مشرق نیز پیش از مطرح شدن سفر آمانو به ایران پیشنهاد حضور وی در مجلس برای بررسی کار آژانس در عملی سازی بهینه برجام را پیشنهاد داده بود؛ [۱] چه اینکه آمانو پیش از این به کنگره آمریکا دعوت شده بود و به سئوالات نمایندگان آمریکایی نیز پاسخ گفته بود و با این شرایط حضور وی در مجلس و پاسخگویی به نمایندگان مردم ایران نه تنها موضوع غیر متعارفی نیست بلکه یکی از موارد لازم و ضروری در بررسی برجام است.

پیشنهاد حضور آمانو در مجلس نیز از سوی علیرضا زاکانی رئیس کمیسیون ویژه برجام ارائه شده [۲] و توسط رئیس مجلس شورای اسلامی پذیرفته شده است. [۳]

اما حضور آمانو در ایران تفاوت چشمگیری با حضور وی در کنگره آمریکا دارد. آمانو در کنگره آمریکا به طور ظاهری هم که شده از افشای مفاد اسناد محرمانه آژانس و ایران خودداری کرد اما نمایندگان ایران با توجه به اینکه غیر از سند برجام قرار است میان ایران و آژانس سند محرمانه دیگری به عنوان نقشه راه هسته‌ای ایران امضاء شود، خواستار بررسی مفاد آن در کمیسیون برجام هستند.

در مورد سند چهارم یعنی”توافق محرمانه بین ایران و آژانس برای روشن شدن مسائل حال و گذشته (pmd)” گفته می‌شود که اجازه دسترسی برای حل و فصل pmd طبیعتا برای سایر کشورها از جمله آمریکا محرمانه است ولی برای نمایندگان ایران محرمانه نیست بر همین اساس اعلام شده که این دو سند نیز تقدیم کمیسیون برجام شود.[۴]

حضور آمانو در کمیسیون برجام مشخص کننده دیگر موارد مهم هسته‌ای نیز هست. موضوع افشای اسناد محرمانه هسته‌ای ایران و خطری که برای دانشمندان و همین‌طور صنعت هسته‌ای کشورمان وجود دارد از جمله این موارد است. در رسانه‌های خارجی نیز اینطور مطرح شده است که آمانو برای رایزنی برای مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای کشورمان به ایران سفر می‌کند و این موضوع نگرانی‌های داخلی را تشدید می‌کند. [۵]

این درحالی است که علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان پیش از این‌ها در اجلاس عمومی سالانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ضمن محکوم کردن حملات سایبری علیه تأسیسات هسته‌ای، نگرانی ایران را درباره درز احتمالی اطلاعات محرمانه ارائه‌شده به آژانس تکرار کرد.[۶]

این درشرایطی است که اینگونه نگرانی‌ها از سوی کشورهای دیگر از جمله روسیه نیز تکرار شده است و حتی نماینده سازمان هسته‌ای روسیه پیش از مقامات کشورمان درباره درز اطلاعات هسته‌ای ایران از سوی آژانس هشدار داده‌اند.[۷]

آژانس بین‌المللی هسته‌ای نقش خطیری در به ثمر رساندن برنامه اقدام جامع مشترک یا همان برجام دارد و ازاین‌رو بررسی این موضوع در مجلس و پاسخ‌ها و تضمین‌هایی که آژانس هسته‌ای باید برای عملکرد صادقانه و درست در این زمینه ارائه دهد ازجمله موارد مهم بررسی سند برجام است که شنیدم آن از زبان یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خالی از لطف نیست و خود می‌تواند به عنوان یک سند تاریخی در این زمینه به شمار آید.

پیشنهاد می‌شود کمیته برجام با حضور آمانو، تکلیف چندین سؤال بدون پاسخ را برای افکار عمومی مشخص کند؛

۱- ایران چگونه باید صداقت و عدم سیاسی کاری آژانس را با توجه به سوابق سیاه قبلی، قبول کند؟ اگرچه که تیم مذاکره کننده با حسن نیت تمام نسبت به آژانس، قول هرگونه همکاری را داده است اما نمایندگان مجلس می‌بایست ما به ازای امتیاز اعتماد به آژانس را بگیرند.

۲- ایران چگونه باید از عدم درز اطلاعات محرمانه خود درباره دانشمندان و موضوعات فنی اطمینان حاصل کند؟ حال اینکه در گذشته، آژانس در این زمینه نیز سابقه خوبی ندارد و هرآنچه از سوابق آژانس برسی می‌کنیم، جز خیانت در امانت وجود ندارد.

۳- نمایندگان یا باید بر اساس برجام عمل کنند و هیچ حرفی درباره راستی آزمایی از آژانس نزنند و بپذیرند که محکوم به همکاری با آژانس هستیم یا اینکه ایران برای راستی آزمایی از آژانس شروطی را در میان بگذارد.

۴- در کنار نهاد رسمی آژانس، دبیر کل آژانس نیز در حد جایگاهش از اهمیت برخودار است، آنچه در این بین مهم است، قول صداقت آمانو برای بی‌طرفی و برخورد فنی و تخصصی با پرونده هسته‌ای ایران است، به گونه‌ای که آقای دبیر کل، به نمانیدگان مردم ایران این قول را به صورت رسمی بدهد.

۵-  سؤال دیگر اینکه اگر بعد از اقدامات ایران در معامله هسته‌ای با طرف غربی، آژانس باز هم گزارش مبهم و سیاسی خود را به مانند سابق، منتشر کرد، ایران چه تصمیمی باید نسبت به برخورد با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اتخاذ کند؟

۶- مطلب دیگر اینکه نمایندگان به صراحت با مردم سخن بگویند و اگر آژانس و دبیر کل آژانس، نسبت به بی‌طرفی درباره پرونده هسته‌ای ایران، قول مساعد و امیدوار کننده‌ای ندادند، به مردم اعلام کنند بر اساس اعتماد بدون تکیه تیم مذاکره کننده حضور آژانس را پذیرفته‌ایم یا اعلام کنند که مجلس اعتمادی به آژانس ندارد تا در حافظه تاریخ ثبت شود.