به نظر می‌رسد این جارو جنجال‌های رسانه‌ای علیه واکاوی متن برجام از ترس و واهمه‌ای که رسانه‌های اصلاح‌طلب از آشکار شدن نقایص این متن برمی‌آید نشأت می‌گیرد اما اگر به طور کلی با دید منافع ملی به چنین مساله‌ای بنگریم شفاف‌سازی در این زمینه می‌تواند در موضع‌گیری‌های آینده ایران و همچنین تصمیمات کلی برای مواجهه با اقدامات طرف مقابل در مرحله اجرای برجام کمک بسیاری کند. اما رسانه‌های زنجیری اصلاح‌طلب که با دیدگاه جناحی و منفعت‌طلبی صرف سیاسی به برجام می‌نگرند از روز صدور بیانیه پایانی مذاکرات هسته‌ای در وین با قهرمان‌سازی خاصی حوادث به وجود آمده را به‌طورکلی مثبت معرفی کردند. اما حال که به مرحله بررسی برجام که همزمان با بررسی آن در کنگره آمریکا صورت می‌گیرد، رسیده‌ایم این رسانه‌ها با غائله‌سازی و ایجاد گردوخاک رسانه‌ای سعی می‌کنند این فضای شفاف را مخدوش کنند.

بررسی برجام در مجلس با توجه به اینکه از رسانه ملی نیز به‌طور مستقیم پخش می‌شود و فضای پرسش و پاسخ مستقیم در این زمینه را به وجود آورده است، فرصتی مناسب برای تنویر افکار عمومی در این راستاست و می‌تواند ابهامات موجود درباره متن برجام را از بین برده و واقعیات را تببین کند.

در همین رابطه یکی از ابهاماتی که چندی است در فضای سیاسی کشور در ارتباط با متن برجام به وجود آمده، ادعای برخی از محافل و شخصیت‌های سیاسی داخلی و خارجی درباره ضمایم محرمانه آن است. در این خصوص برخی از اعضای کنگره آمریکا با ارسال نامه‌ای به مقامات کاخ سفید از آن‌ها خواستند که ضمایم محرمانه را در اختیار کنگره آمریکا قرار دهند.

«باب کورکر»، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا و «بن کاردین»، سناتور ارشد سنا از جمله اعضای کنگره آمریکا بودند که با ارسال نامه‌ای محرمانه به جان کری، وزیر خارجه آمریکا خواستار دسترسی به دو سندی شده‌اند که دولت آمریکا آن‌ها را به کنگره تحویل نداده است.[۱]

روزنامه واشنگتن‌پست این خبر را از قول یک سخنگوی سناتور «کورکر» اعلام کرد اما اشاره بیشتری به مفاد این دو ضمیمه محرمانه نکرد.

پایگاه «نشنال‌ریویو» نیز از قول سناتورهای آمریکایی درباره جزئیات بیشتر این ماجرا مطرح کرد که مطابق مفاد سند جمع‌بندی مذاکرات هسته‌ای، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مذاکرات جداگانه‌ای با ایران برای بازرسی از سایت پارچین خواهد داشت.

طرح چنین موضوعی در ادامه واکنش سید عباس عراقچی را در هشتم مردادماه سال جاری در پی داشت و عضو ارشد تیم مذاکره هسته‌ای، با بیان اینکه در «برجام» و ضمایم آن هیچ سند محرمانه‌ای وجود ندارد، به قرارداد امضا شده میان صالحی و آمانو با عنوان نقشه راه همکاری اشاره کرد و گفت: این تفاهم، محرمانه است.[۲]

در همین خصوص بود که موضوع حضور یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در کنگره آمریکا مورد توجه محافل سیاسی ایران و جهان قرار گرفت و این مساله بوجود آمد که ممکن است آمانو در جلسه پرسش و پاسخ با نمایندگان کنگره محرمانه‌های بازرسی اتمی از ایران را لو بدهد که آمانو در دیدار با اعضای کنگره آمریکا برغم انتقادهای شدید سناتورهای جمهوریخواه آمریکا گفت نمی‌تواند نسخه‌ای از سند بازرسی هسته‌ای آژانس با ایران را در اختیار کنگره آمریکا قرار دهد.

آمانو پس از دیدار با اعضای کمیته روابط خارجی سنای آمریکا تصریح کرد به لحاظ قانونی وظیفه دارد این سند را محرمانه نگه دارد.[۳]

به غیر از اعضای کنگره آمریکا هاشمی رفسنجانی نیز در گردهمایی سراسری حزب کارگزاران که در ۱۵ مردادماه سال جاری برگزار شد، به بخش محرمانه برجام اشاره کرد و با مهم دانستن متن برجام و متن توافق، به مدیران حزب کارگزاران سازندگی توصیه کرد که مطالب غیر محرمانه این متن را در جلسات حزبی برای اعضا و مردم توضیح دهند.[۴]

حال این مساله به یکی از ابهامات سند برجام تبدیل شده است. درحالی که عراقچی ضمایم محرمانه برجام را تکذیب کرد و محرمانه‌های هسته‌ای را به توافق آژانس و ایران نسبت داده است، برخی از اظهارنظرهای تامل‌برانگیز مانند سخنان هاشمی رفسنجانی نیز وجود دارد که هنوز تکلیف آن مشخص نشده و مقامات مسئول درباره محرمانه‌هایی که هاشمی از آن سخن گفته است، اظهار نظر خاصی نکرده‌اند.

اما این موضوع پایان ماجرا نبود و نمایندگانی که در کمیسیون برجام عضو هستند نیز اخیرا با توجه به سخنان مدعوین این کمیسیون از محرمانه‌های هسته‌ای سخن گفتند که تاکنون بدان‌‌ها پرداخته نشده است.

در همین رابطه، حجت‌الاسلام سیدمحمود نبویان عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: آنچه مورد بحث و توافق بین ایران و طرف غربی شده، ۴ متن است که ما تنها ۲ متن آن را در اختیار داریم و ۲ متن دیگر که برای آمریکایی‌ها و آژانس محرمانه است، در دسترس نمایندگان مجلس و اعضای کمیسیون ویژه بررسی برجام نیست.

وی گفت: متن اول برجام و متن دوم قطعنامه است که هر ۲ در اختیار ما قرار دارد، اما طبق آنچه آقای صالحی و آقای شمخانی تأیید کردند، پای ۲ متن و سند دیگر نیز در میان است که ما از محتوای آن اطلاعی نداریم. متن اول درباره برنامه‌ درازمدت و غنی‌‌سازی و تحقیق و توسعه ایران و متن دوم نقشه‌ راهی است که طرف مقابل آن آژانس است.

عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام تأکید کرد: ما باید از محتوای اصلی این ۲ متن دیگر که توسط برخی مسئولان توصیف شده مطلع شویم، ضمن اینکه قرار است ایران تعهدات لازم را نسبت به متن دوم نیز انجام دهد که باید همه چیز دراین‌باره روشن شود.[۵]

همچنین مهرداد بذرپاش عضو کمیسیون ویژه برجام در مجلس با اشاره به برنامه بررسی ۴ سند در این کمیسیون از جمله “برجام”؛” قطعنامه ۲۲۳۱ “؛ ” برنامه بلند مدت غنی سازی” و “توافق محرمانه بین ایران و آژانس برای روشن شدن مسائل حال و گذشته (pmd) ،اظهار داشت: دو سند اول موجود است و در جلسه سه‌شنبه از رئیس سازمان انرژی اتمی خواستیم تا دو سند دوم را به کمیسیون برجام تقدیم کنند.

وی افزد: در مورد سند چهارم یعنی”توافق محرمانه بین ایران و آژانس برای روشن شدن مسائل حال و گذشته (pmd)” اجازه دسترسی برای حل و فصل pmd طبعیتا برای سایر کشورها محرمانه است ولی برای نمایندگان ایران که محرمانه نیست بر همین اساس اعلام شده که این دو سند نیز تقدیم کمیسیون برجام شود.

این نماینده مجلس همچنین با اشاره به حضور صالحی در جلسه روز گذشته کمیسیون برجام اظهار داشت: سند سوم که در برجام به آن اشاره شده ” برنامه بلند مدت غنی سازی ایران” است که آقای صالحی روز سه‌شنبه گفتند در حال نگارش و تدوین این برنامه با آژانس هستیم و پس از آن باید به ۱+۵ ارائه شود.

بذرپاش در مورد درخواست ارائه سند چهارم به کمیسیون برجام با بیان اینکه در گذشته گفته می‎شد این سند محرمانه است، افزود: بله سند بین ایران و آژانس برای آمریکا محرمانه است ولی این سند که بین ایران و آژانس توافق شده برای روشن شدن مسائل بین pmd اجازه دسترسی به بخش های مختلف کشور داده شود برای نمایندگان ایران در مجلس که محرمانه نیست و باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد؛چرا که توافق بین ایران و آژانس برای سایر کشورها محرمانه است.[۶]

ابراهیم کارخانه یکی دیگر از اعضای کمیسیون ویژه برجام بود که درباره محرمانه‌ها سخن گفت. وی درباره « برنامه بلند مدت غنی سازی» که به عنوان یکی از محرمانه‌های هسته‌ای مطرح است، اظهار داشت: آقای صالحی گفتند یک برنامه بلند مدت ۱۵ ساله‌ای وجود دارد که بعد از چند سال می‌توانیم به مقدار نیاز تولید داشته باشیم. این برنامه بلند مدت ارایه شده در چارچوب برجام است و نمی‌تواند مفاد صریح برجام را لغو کند. تمام محدودیت‌های زمانی ایجاد شده در برجام حاکم بر برنامه بلند مدتی است که ایران ارائه خواهد داد.

این عضو کمیسیون ویژه برجام مجلس تاکید کرد که صالحی عنوان کرده آن برنامه محرمانه‌ است و هر کشوری برنامه غنی‌سازی خود را اعلام نمی‌کند.

وی در خصوص به‌کار بردن کلمه محرمانه در کمیسیون ویژه برجام،‌ متذکر شد: منظور از کلمه محرمانه این است که خود ایران این برنامه بلند مدت را تهیه کرده است و هر کشور دیگری نیز برنامه بلند مدت خود را تهیه کرده و در اختیار آژانس قرار می‌دهد.

کارخانه‌ای به مشکلات به‌وجود آمده در این میان اشاره کرد و ادامه داد: مسئله‌ای که در این بین ایجاد مشکل کرده این است که ارائه برنامه بلند مدت طبق آیین نامه، ۱۰ ساله است ولی بنا بر این شده است که ایران آن را ظرف مدت ۱۵ سال ارائه دهد و آقای صالحی باید پاسخ روشنی در این خصوص ارائه دهد.[۷]

با این اوصاف با توجه به اینکه کمیسیون ویژه برجام در صدد شفاف‌سازی و بررسی مبسوط این سند و دیگر اسناد مهم هسته‌ای است، به نظر می‌رسد، مجلس در این مباحث واقعیت موجود را تحقیق و تفحص کند و شفا‌‌ف‌سازی لازم را برای ملت شریف ایران، انجام دهد.

همانگونه که علیرضا زاکانی،‌ رئیس کمیسیون ویژه برجام در جلسه با سعید جلیلی، عضو ارشد تیم مذاکره کننده پیشین ابراز داشت این کمیسیون به دنبال شفاف‌سازی است و دیگر زمان قاجار و … نیست که عهدنامه‌های محرمانه بدون نظر و اطلاع مردم امضاء شود و کار کمیسیون ویژه مجلس نیز اطلاع‌رسانی دقیق و ارائه گزارش در همین زمینه است.