به گزارش هشت دی نیوز به نقل از بهجت نیوز، خبرگزاری مهر در خبری نوشت : کریم حاجی زاده پیش از ظهر پنج شنبه در جلسه توسعه روستاهای هدف گردشگری اردبیل گفت: در گذشته برخی مهاجران شهرستان خلخال در روستای ماسوله مقیم شده اند و از معماری خلخال در این روستا به کار بسته اند.

وی نمونه مشابه این معماری را در روستای هدف گردشگری «کزج» عنوان کرد و افزود : خلخالی های مهاجر با هدف حفظ ثروت و اموال خود از این معماری پله ای و زیبا در ساخت خانه های ماسوله استفاده کرده اند!!

(تصویری از روستای کزج از توابع شهرستان خلخال در اردبیل)

مدیر کل میراث فرهنگی استان اردبیل تصریح کرد: شهرستان خلخال در بین سایر شهرستان های استان اردبیل بیشترین تعداد روستاهای هدف گردشگری را دارد و این بیانگر غنای طبیعی و تاریخی این شهرستان است.

این سخنان مدیر کل میراث فرهنگی استان اردبیل در حالی مطرح میشود که در هیچ یک از منابع تاریخی موجود همچین داستان هایی نقل نشده است! در ادامه با هم نگاهی می اندازیم به مطابی منتشر شده در رابطه با تاریخ نگاری شهرک ماسوله:

سایت ویکی پدیا : در نخستین کاوش­های باستان­شناسی شهرستان فومن که در شهریور ماه ۱۳۷۴ توسط هیئت پژوهشکده باستان­شناسی سازمان میراث فرهنگی استان گیلان در این محوطه صورت گرفت مشخص شد که از سده پنجم تا هشتم هجری «کهنه­ ماسوله» به عنوان یکی از مراکز مهم در زمینه فلزکاری بوده است.همچنین سفالینه های لعابدار با رنگهای متنوع که مشخصات دوره سلجوقی را داشته­ اند در این منطقه کشف شد این ناحیه به دلیل اهمیت و اعتبار تاریخی آن در شهریور ۱۳۸۵در فهرست آثار ملی ثبت شد. درباره منتقل شدن ماسوله­ ایها به مکان فعلی آرای مختلف و گوناگونی ارائه شده است یکی از مشهورترین آنها اینست که عون­ بن­ علی از نوادگان امام اول شیعیان به همراه سید جلال­ الدین اشرف از فرزندان موسی کاظم امام هفتم شیعیان که مزارش در شهر آستانه اشرفیه گیلان قرار دارد در جنگی در حوالی طارم زنجان زخمی شد و راه ماسوله در پیش گرفت و در مکان فعلی ماسوله جان سپرد و به خاک سپرده شد. سپس به تدریج ماسوله­ ایها در اطراف مزارش خانه ساختند و بدین ترتیب ماسوله فعلی شکل گرفت.

روایتی زلزله بزرگ‌سال ۸۹۰ هجری قمری را علت کوچ ماسوله­ ایها به مکان فعلی بیان می­کند و روایتی دیگر نیز همه­ گیر شدن بیماری طاعون در سال ۹۴۳ هجری قمری در کشور را دلیل جا به ­جایی ذکر می­کند. ولی نسلهای بعدی، در همین مکان جدید هم ماندگار نشدند و شهری که مرکز داد و ستد و شاهراه ارتباطی بین گیلان و زنجان و آذربایجان بود و بازار، کاروانسراهای و صنایع فلزی و غیر فلزی آن رونق فراوان داشت با کاهش چشمگیر مواجه شد. زمانی قرار گرفتن ماسوله در نقطه ثقل گیلان، زنجان و آذربایجان اهمیت ویژه­ای به آن بخشیده بود ولی با با ایجاد راههای اصلی بین گیلان و آذربایجان و گیلان و زنجان از دیگر مسیرها، ماسوله رونق اقتصادی و به دنبال آن، جمعیت خود را از دست داد اشغال کشور در سال ۱۳۲۰ خورشیدی در جریان جنگ جهانی دوم و هرج و مرج ناشی از آن نیز بر مهاجرت اهالی ماسوله تاثیرگذار بود. شهرداری ماسوله در سال ۱۳۱۱ هجری خورشیدی تاسیس شد ولی در سال ۱۳۱۸ تعطیل گردید. و در سال ۱۳۴۱ مجدداً شروع به کار کرد. مردم ماسوله نقش والایی در تاریخ جنبش جنگل در برابرتهاجم روسیه و بریتانیا داشته‌اند. ماسوله­ ایها به قوای جنگل کمک می­کردند و عده­ ای مانند شهید باباغلامعلی در کنار آنها می­ جنگیدند.

کتاب میراث فرهنگی استان گیلان : عده ای بر این اعتقادند که در قرن سوم هـ . ق به هنگام فرار “آقاسید جمال الدین اشرف” از طارم ، “عون بن محمد بن علی” از همراهان مجروح وی به این منطقه آمد. وی قبل از مرگ به چوپانی گفت که او را در همانجا به خا ک بسپارد. بعد از خاکسپاری عون بن محمدبن علی در این مکان ، چوپان ها کم کم گرد مزار وی جمع شدند. رفته رفته خانه هایی ساخته شد و به تدریج ماسوله متولد شد.

عده ای دیگر ساخت شهر را بر اساس تاریخ خطی سالک « سالوک معلم » به دو تن از شاگردان سالک به نام های “عین علی” و “زین علی” که مردم را به اسلام فرا می خواندند نسبت می دهند و معتقدند مردم به آن دو گرویده و سپس قبر آنها زیارتگاه اهالی شد.در زمان فتحعلی شاه ، ماسوله تحت اختیار ارتش قرار داشت و برای توپخانه ی ایران گلوله می ساخت.در زمان رابینو ماسوله دارای ۵ محله ، دو یا سه کاروانسرا ، دو حمام و بازاری با ۴۰۰ دکان بود که در زمستان ها خالی می ماندند.از محلات ماسوله می توان از کشه سر علیا ، کشه سر سفلی ، ریحانه بر ، خانه بر، مسجد بر و اسد محله نام برد. در گذشته چهار پل چوبی بر روی رودخانه احداث شده بود. از این میان پل بنا علی و پل حاجی محمدحسن از اهمیت و کاربرد بیشتری برخوردار بودند.بیشتر اهالی ماسوله ، تالش و دارای مذهب شیعه ی اثنی عشری هستند. وجود امامزاده های متعدد در کل منطقه و پاره ای شباهت های معماری با معابد مهری و مانوی نیز نشان از تأثیرپذیری تاریخی و دینی دارد.

سایت میراث فرهنگی ماسوله : در قرن سوم هجری، هنگامی که آقا سید جلال الدین اشرف [برادر حضرت امام رضا (ع) که در جنگ با سران گیلان به شهادت رسید] از طارم گریخت، عون بن محمد بن علی که از همراهان او بود مجروح شده به ماسوله آمد و پیش از مرگ به چوپانی گفت تا او را در همان جایی که دیده است به خاک بسپارد. مورخین معتقدند نطفه تجمع در ماسوله کنونی در جوار مدفن عون بن علی و پس از متروک شدن ماسوله اصلی یا کهنه ماسوله شکل گرفته است. در قرن هشتم و نهم هجری قمری اشاره هایی به نام ماسوله در آثار مورخین وجوددارد. در کتیبه ای که بر دیوار بقعه متبرکه عون بن علی نصب شده، تاریخ اتمام بقعه سال ٩۶٩ هجری قمری قید شده است.

یک دکان یا منزل و یک بقعه کوچک نزدیک به بستر رودخانه و در جوار نقطه ارتباطی این سه منطقه را می توان به عنوان اولین نطفه شکل گیری شهر متصور شد. خصوصاً که در این نقطه به دلیل ریزش مستمر خاک، از انبوهیِ جنگل کاسته شده و وجود دو نهر بزرگ « قنبر دره» و « ناز دره» و نیز آفتاب گیر بودن آن، شرایط مساعدی را برای تکوین یک آبادی ایجاد می کرده است. شکی نیست که وجود دکان ها و مغازه ها و گسترش آن ها حتی اگر مقدم بر وجود و توسعه واحدهای مسکونی نبوده باشد، لااقل با آن هم زمان بوده است. به عبارت دیگر می توان راسته بازار متشکل از چند مغازه در جوار بقعه و چندین خانه مسکونی را اولین شکل توسعه فرم و سیمای ماسوله پس از تکوین دانست.

وجود شرایط اقلیمی نسبتاً مساعد ماسوله نسبت به اطراف – رطوبت بیش از اندازه جلگه گیلان و سرمای بیش از اندازه ارتفاعات- ، تخلیه شدن آبادی «کهنه ماسوله»، هجوم مردم از جلگه به دلایل بیماری های مناطق مرطوب و کوچ برخی ساکنان نقاط مختلف از طرف حکومت های وقت، از جمله عوامل افزایش تدریجی جمعیت و همین طور ارزش اقتصادی، ارتباطی و مذهبی ماسوله بوده است.

آنگونه که مشاهده کردید هیچ اشاره به مهاجرت خلخالی ها یا افرادی از منطقه استان اردبیل کنونی به ماسوله نشده است،حال در این میان معلوم نیست که چرا مدتی است مسئولین اردبیلی اظهار نظرهای عجیب و غریبی درباره استان گیلان مطرح میکنند!