به گزارش ۸دی، رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر خود با کارفرمایان نکات مهمی را درباره رونق تولید و نجات کشور از وضعیت سخت فعلی را بیان کردند در این گزارش به صورت خلاصه به چهار محور بیانات ایشان درباره رونق تولید پرداخته‌ایم.

اقتصاد دانش بنیان

در دنیای امروز یکی از عواملی که باعث همه رشته های علمی شده است دانش بنیان بودن آن است، اقتصاد نیز علمی است که با اعداد و ریاضی سرکار دارد و باید مدلی مبتنی بر یافته‌های علمی را در آن حاکم کرد تا بتواند ارزش افزوده بسیاری خلق کند. برای رسیدن به این اقتصاد باید شرایط ایجاد نوآوری‌ها مساعد شود تا توانایی تبدیل ایده به  تولید از طریق جذب سرمایه گذار میسر شود.

طبق تعاریف بین المللی، اقتصاد دانش بنیان اقتصادی است که بر اساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و سرمایه گذاری در دانش و صنایع دانش پایه مورد توجه قرار گرفته است.

اقتصاد دانش بنیان را باید بر چهار اصل اساسی تعریف کرد که شامل محیط کسب و کار، نوآوری منتهی به تولید محصول، ایجاد زیرساخت های فناوری اطلاعات و ایجاد محیط مناسب برای هر کار نسبت به فعالیت، هستند.

در گذشته به فناوری ها به چشم تسهیل کننده در بیرون یک رشته و یا کسب و کار نگاه می شد اما امروزه فناوری قلب تپنده هر کسب و کار است و اساسا پیشرفت در یک کار بدون فناوری‌های لازم و به روز امکان ندارد.

فناوری‌های امروز نظیر ارتباط شبکه‌ای، برنامه های جامع و هوشمند حسابداری، کار بر بستر وب و در یک کلام فناوری‌هایی بر بستر ICT لازمه حرکت یک کسب و کار است.

بعد از ایجاد فناوری‌های به روز، باید به فکر دانش پایه در هر صنعت افتاد تا با تقویت آن دانش و به روزرسانی مفاهیم آن را به یک محصول قابل ارائه در قالب فناوری تقدیم جامعه کرد.

به نظر برخی از کارشناسان بزرگترین ضعف سیستم آموزشی کشور بی توجهی به علوم پایه است، علوم پایه شامل علوم فیزیک، ریاضی، شیمی و علوم انسانی می شود که در کشور آمریکا از اهمیت قابل توجهی برخودار بوده اما در ایران قربانی سیستم‌های غلط آموزشی و سیستم های غلط غیر دانش بنیان کسب و کارها شده است، توجه به علوم پایه می تواند موفقیت در هر علمی را تضمین کند به عنوان مثال توجه ویژه به علم شیمی می تواند دستاورد بسیاری در کشاورزی و اقتصاد کشاورزی محور را داشته باشد، هر یک از کسب و کارها نسبت به فعالیت شان از یک علم خط می گیرند که توجه ویژه به آن علم یکی از اصولی است که می تواند ابداعات فراوانی را ایجاد کند و گره از بسیاری مشکلات باز کند.

امروزه شرکت‌های دانش بنیانی در پارک‌های علم و فناوری تحت حمایت دولت هستند اما رویه دانش‌بنیان شدن باید در تمام صنایع کشور وجود داشته باشد تا بتواند در دنیای امروز با برندهای بزرگ دنیا که هر کدام از لحاظ توجه به علم و فناوری و پژوهش دائم سرآمد هستند رقابت کرد، برندهای مطرحی مانند سامسونگ، هوآوی و بسیاری از شرکت‌های دیگر دنیا امروزه بیشتر وقت و سرمایه خود را در پژوهش صرف می کنند تا بتوانند در دنیای رقابتی امروز دوام بیاورند.

آمارها نشان می دهد که تولیدات دانش بنیان در کشورهای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه که کشورهای قدرتمند اقتصادی در آن عضو هستند به سرعت در حال افزایش بوده  و صادرات و تولیدات محصولات با فناوری بالا در این کشورها در این سال ها به شدت افزایش پیدا کرده اما سهم ایران از صادرات کالاهای با فناوری بالا نسبت به کشورهای مشابه بسیار پایین تر است.

همچنین آمار مقایسه ای میان تولیدات دانش بنیان در سال ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰ حاکی از آن است که علی رغم رشد برخی از کشورها، ایران در این مدت نتوانسته آن چنان که در برخی حوزه های دیگر پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته، در تولیدات دانش بنیان نیز به آن میزان پیشرفت نماید.

طبق آمارهای بین المللی شرکت سامسونگ رتبه سوم دنیا در تحقیق و پژوهش را به خود اختصاص داده  به منظور افزایش کیفیت و رتبه خود در بخش تحقیق و توسعه (R&D) که مهم‌ترین بخش برای پیشرفت هر شرکتی در جهان به شمار می‌رود، تمرکز ویژه‌ای بر روی آن داشته است به گونه‌ای که جایگاه سوم جهان را کسب و از آن خود کرده است.

این شرکت مستقر و فعال در کره‌جنوبی با سرمایه‌گذاری کلانی به ارزش ۱۳.۱ میلیارد یورو در بخش تحقیق و توسعه، بعد از شرکت‌های آمریکایی آمازون با سرمایه‌گذاری ۲۰.۱ میلیارد یورویی و شرکت آلفابت (شرکت مادر گوگل) با سرمایه گذاری ۱۴.۸ میلیارد یورویی در جایگاه سوم قرار گرفته است. همین سرمایه‌گذاری بود که باعث شده این شرکت به بزرگ‌ترین و پرفروش‌ترین شرکت در دنیای گوشی همراه تبدیل شود.

بعد از سامسونگ، شرکت اینتل، یکی از تولیدکنندگان بزرگ و فعال در حوزه تراشه و پردازنده، رتبه چهارم این فهرست را به خود اختصاص داده است  و ۱۱.۶ میلیارد یورو در بخش تحقیق و توسعه سرمایه گذاری کرده است.

توجه ویژه به سرمایه‌های انسانی و به روز کردن دانش افراد شاغل در یک کسب و کار نکته ای دیگر است که باید به آن توجه خاص داشت، علاوه بر آن افزایش رضایت شغلی نظیر بیمه، امنیت شغلی، حقوق مکفی و تامین نیاز کارمندان و کارگران نکته ای اساسی است که حلقه مفقوده در نظام کار کشور است، کار در صورتی به شکلی عالی پیش می رود که کارگروهی از دل و جان و به تعبیر غربی‌ها TEAM WORK در آن رعایت شود و این نکته زمانی حاصل می شود که شاغلان یک کسب و کار رضایت حداکثری از محیط را داشته باشند.

نظام بانکی

تخصیص نیافتن منابع بانک های کشور برای تولید مشکل بزرگی است که باید به اصلاح آن مبادرت ورزید، نظام بانکداری ایران به علت وابسته بودن به منافع هیئت مدیره بانک‌ها بسیار سودجو شده و حاضر نیستند ریسک کمک به صنایع کشور را بر عهده بگیرند، آلبرت بغزیان استاد اقتصاد دانشگاه تهران معتقد است بانک‌ها منابع ارزان را می‌گیرند، قسمتی از آن را قرعه کشی و مابقی آن را در تسهیلات گران قیمت و قسمتی از آن را هم در مصارف دیگر سرمایه گذاری می‌کنند.

یکی از نکته های اساسی در پیشرفت اقتصادی کشورهایی نظیر چین تسهیلات ارزان قیمت به واحدهای تولیدی با کمترین ضمانت نامه است، اما در ایران پروسه گرفتن وام برای کمک به صنایع بسیار بروکراتیک، سختگیرانه و بی رحمانه است و دست بسیاری از واجدان شرایط وام گرفتن از آن کوتاه می‌ماند، در حالی که همان پول به کارمندان بانک، نزدیکان و دوستان هیئت مدیره به راحتی وام داده می‌شود.

یکی از عواملی که دست بانکها را برای ارائه تسهیلات بسته است سرمایه گذاری منابع بانک ها در بنگاه داری است، بیشتر بانکهای کشور بنگاه داری را راهی برای پول برای پول گذاشتن یافته و هیئت مدیره آنان سودهای کلانی را دریافت کرده اند. البته در بانکداری دنیا بنگاه داری برای تمام بانکها ممنوع نبوده اما تنها بانکهای سرمایه گذاری مجاز به بنگاه داری هستند.

خارج شدن بانکها از کارکرد اصلی شان و غیرتخصصی عمل کردن در تمام بانکهای ایرانی یکی از موانع اصلی تولید است، به عنوان نمونه بانک کشاورزی باید محلی امن برای کشاورزان و ارائه تسهیلات برای کارآفرینی باشد، بانک مسکن باید تنها به مقوله مسکن و ارائه تسهیلات به سازندگان و خریداران مسکن کند که به هیچ وجه این گونه نیست، یا بانک‌های قرض الحسنه تنها مجاز به ارائه خدمات قرض الحسنه هستند، اما عموما در ایران تمام بانک ها تنها به بنگاه داری مشغول بوده و از وظایف اصلی خود یعنی حمایت تخصصی از مشاغل با ارائه تسهیلات ارزان قیمت باز مانده‌اند.

نظام مالیاتی

یکی دیگر از موانع تولید، نظام مالیاتی فعلی است که توانسته تهدیدی برای رونق گرفتن تولید و از بین رفتن بسیاری از مشاغل باشد. عدم شفافیت در نظام مالیاتی کشور مشکل بزرگی است و افرادی با درآمدهای بالا مالیات دادن فرار کرده و بر بسیاری از واحدهای تولیدی و اصناف مالیات‌های سنگینی بسته می شود که هزینه کار را به صرفه نکرده و در نهایت باعث از بین رفتن مشاغل بسیار می‌شود، نظام مالیاتی باید هوشمند بوده و از فعالیت های سوداگرایانه مالیاتی سنگین اخذ کند، در شرایط فعلی که بخش تولید کشور با هزینه های غیر معمول برای تولید محصول مواجه هستند، فشار مالیات باید از دوش تولیدکنندگان برداشته شده و بر دوش سوداگرایان و یا مشاغلی بیفتد که درآمدهای بالا بدون زحمت رسیده‌اند.

نظام تعرفه ای

نظام تعرفه ای موثر یکی از کارکردهای مهم اقتصاد جهانی است، کشورها تعرفه واردات کالاها را به گونه ای باید تنظیم کنند تا هم مردم از گرانی کالا رنج نبرند و هم این تعرفه به نفع تولید باشد. (در قسمت بعد جنگ تعرفه‌ای میان آمریکا و چین و تاثیر آن بر رونق تولید آمریکا را بررسی کرده‌ایم.)

امروزه تمام کشورها تولید را به دو مقصد انجام می دهند و تولید بسیار هوشمندتر از قبل شده است، ابتدا تولید برای بازار داخلی سپس تولید برای صادرات.

تعرفه بندی بر کالاهای وارداتی به صورت حرفه ای، دقیق و موشکافی در ایران صورت نمی گیرد و متاسفانه تعرفه تنها کارکردی شده برای درآمدزایی دولت، درآمدزایی برای دولت از راه تعرفه به هیچ وجه غلط نیست اما این درآمدزایی باید با محاسبات دقیق انجام شده و به تصمیمات سلیقه ای و منافع عده‌ای در دولت و بخش خصوصی قدرتمند تبدیل نشود، بالا و پایین کردن تاثیرات مستقیمی بر قیمت کالاها گذاشته و عده ای از دیرباز از این راه به ثروت های هنگفتی رسیده اند، نظام تعرفه بندی باید با مشارکت بخش خصوصی واقعی و نه بخش خصوصی قدرتمند و دستگاه های تخصصی اقتصاد و دستگاه های نظارتی انجام شود تا این مشکل برای همیشه از اقتصاد ایران رخت ببندد.

در شرایط فعلی تعرفه برای واردات کالا بسیار مهمتر از گذشته است زیرا این کار مستقیم با هزینه زندگی مردم و هزینه تولید ارتباط دارد، نظام تعرفه ای برای کالاهای اساسی که مواد اولیه صنعت یا کالاهای اساسی مردم دارند از حساسیت دوچندان برخوردار است. به عنوان نمونه در چند ماه اخیر با برداشتن ارز دولتی از واردات چای دست مردم ضعیف از این کالای مصرفی کوتاه تر شد و فشار بسیاری را هم از لحاظ روانی و هم از لحاظ مادی بر مردم ایران تحمیل کرد.

نتیجه گیری

با اصلاح رویه‌های فوق در چهار محور، اقتصاد دانش بنیان، نظام تعرفه ای، نظام بانکی و نظام مالیاتی می توان به رونق تولید بسیار کمک کرد و کشور را از حالت واردات محور به صادرات محور تغییر داد.