با وجود اینکه زمان زیادی تا پایان مهلت چهارماهه معین شده برای تداوم مذاکرات باقی نمانده، هم سرعت مذاکرات بسیار اندک است و هم دورنمای تعدیل موضع امریکا درباره نقاط اساسی مورد اختلاف بسیار تاریک است. بویژه درباره تحریم ها و ظرفیت غنی سازی، ایجاد یک دیدگاه مشترک بسیار دشوار شده است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی روز ۲۲ مرداد در جمع مسئولان وزارت خارجه فرمودند: «در گذشته میان مسئولان ما و مسئولان آمریکا هیچ ارتباطی نبود اما در یک سال اخیر بخاطر مسائل حساس هسته‌ای و تجربه‌ای که مطرح شد انجام بشود، بنا شد مسئولان تا سطح وزارت خارجه تماس‌ها، نشست‌ها و مذاکراتی داشته باشند اما از این ارتباطات نه تنها فایده‌ای عاید نشد بلکه لحن آمریکایی‌ها تندتر و اهانت‌آمیزتر شد و توقعات طلبکارانه‌ی بیشتری را در جلسات مذاکرات و در تریبون‌های عمومی بیان کردند».

کارشناسان می گویند این سخنان که بازتاب بسیار زیادی در منابع غربی داشته، دقیقا منطبق با محتوای مذاکرات است. 

براساس این گزارش آمریکایی ها آشکارا تصور می کنند طرفی که باید کوتاه بیاید، ایران است. در مذاکرات قبلی وضعیت به گونه ای بود که آشکارا هیچ پیشرفتی در مسائل اساسی رخ نداد. به عنوان نمونه درباره ظرفیت غنی سازی امریکایی ها در این باره که بیش از ۴۰۰۰ ماشین نسل اول را در ایران نپذیرند بسیار متصلب هستند.

عموما تصور می شود علت این امر آن است که دولت امریکا تصور می کند ایران امتیازهای بزرگتری هم برای واگذار کردن دارد که آن را صرفا در دقیقه ۹۰ و زمانی که حس کند مذاکرات کاملا شکست خورده، آشکار خواهد کرد.

مقام های کنگره امریکا در هفته های گذشته گفته اند پس از انقضای مهلت چهارماهه با هیچ تمدید دیگری در مذاکرات موافقت نخواهند کرد ولی مقام های دولتی امریکا در این باره ساکت بوده اند.

محمد جواد ظریف وزیر خارجه و مسئول تیم مذاکره کننده ایران هم روز پنج شنبه ۲۳ مرداد در گفت وگویی با خبرگزاری خانه ملت این موضوع را تلویحا تایید کرده است: «مذاکرات هسته‌ای در کل رو به جلو بوده است. از ابتدا اعتقاد داشته و داریم که اگر اراده قوی از سوی غربی‌ها وجود داشته مذاکرات هسته‌ای خیلی زود به نتیجه می‌رسد. با توجه به واقعیاتی که در ۶ تا ۷ ماه گذشته از مذاکرات با گروه ۱+۵ درک شده، احساس شده که طرف مقابل با احتیاط بیش‌تری حرکت کرده است».

نهادهای مسوول ایرانی بر این باورند که یکی از مهم ترین عواملی که به معضلات کنونی در مذاکرات انجامیده «اصل همه یا هیچ» گنجانده شده درون مذاکرات است. در توافق ژنو، بندی گنجانده شده است که می گوید: «تا زمانی که درباره همه چیز توافق نشده باشد درباره هیچ چیز توافق نشده است». این اصل عملا وضعیتی را بوجود آورده است که اجازه شکل گیری توافق های نسبی را نمی دهد و توافق نهایی را به عنوان یک توافق مطلق تصویر می کند. این بدان معناست که موضوعات مهمی هم که درباره آنها توافق وجود دارد، قربانی موضوعاتی خواهند شد که درباره آنها توافق ایجاد نشده است.

برخی ناظران حدس می زنند یکی از دلایل عصبانیت شدید حسن روحانی در هفته گذشته هم دشواری هایی است که بر سر راه مذاکرات پدید آمده است.

برخی منابع خبری نیز این موضوع را به حکم یک دادگاه بین المللی در مورد کرسنت مرتبط می دانند که احتمال آن از سوی منابع دولتی تکذیب شده است.

روحانی در یک سخنرانی در جمع مسئولان وزارت خارجه از منتقدان مذاکرات هسته ای خواست به جهنم بروند.

منتقدان مذاکرات هسته ای عقیده دارند مهم ترین عامل ایجاد وضعیت کنونی در مذاکرات، شیوه مذاکراتی تیم ایرانی است که دست خود را در همان گام اول خالی کرده و اکنون برای امتیازگیری از غربی ها دچار مشکل شده است.

در ماه های گذشته امریکایی ها بارها گفته اند می دانند سرنوشت سیاسی دولت روحانی وابسته به توافق هسته ای نهایی است.

در این زمینه مهدی محمدی صاحبنظر سیاست خارجی به «پارس» گفت: از سوی دیگر، اگر نتیجه مذاکرات این باشد که غربی ها حس کنند می توان فشارها را به سایر حوزه ها بسط داد، ما نه فقط چیزی به دست نیاورده ایم بلکه چیزهای زیادی را هم از دست داده ایم. آقای روحانی باید بداند که بناست فردای توافق هسته ای هم کشور را اداره کند. اگر امریکایی ها قصد دارند منازعه راهبردی را با ایران ادامه بدهند و به تحریم ها هم در عمل دست نزنند، پس بهتر آن است که ایران در حالی با طراحی های جدید امریکا مواجه شود که دارای یک زیرساخت غنی سازی فعال است نه در حالی که برتری راهبردی خود در این حوزه را واگذار کرده است. به عبارت دیگر، اگر قرار است همچنان تحریم بمانیم، بهتر است با غنی سازی تحریم باشیم نه بدون آن!

وی افزود: درداخل ایران هم، اگر نتیجه مذاکرات این باشد که دولت کنترل افکار عمومی را از دست بدهد و در وضعیتی قرار بگیرد که تحت فشار افکار عمومی مجبور به تغییر مکرر محاسبات خود در دیگر حوزه امنیت ملی باشد، توافق هسته ای یک حفره راهبردی بزرگ بر سر راه دولت ایجاد خواهد کرد. توافق هسته ای تنها در صورتی ارزش دارد که سرمایه مقاومت در سایر حوزه ها باشد. دولت تا کنون علامتی از خود نشان نداده است که بتوان باور کرد پس از توافق هسته ای رفتار مقاومتی در مقابل امریکا در پیش خواهد گرفت. به این ترتیب شاید نظام برنده یک توافق هسته ای باشد اما دولت در این میان یک جامانده بزرگ خواهد بود.