به گزارش هشت دی، چینی‌ها برای اینکه یکه تاز میدان تجارت ابریشم باشند، راز تولید آن را مخفی نگاه می‌داشتند، تا اینکه سرانجام کشورهای مستعدی که توان تولید پیله کرم ابریشم را داشتند نیز به بازار تولید و داد و ستد ابریشم وارد شدند. در ایران نیز از حدود قرن سوم در شهرهای یزد، کاشان، اصفهان، تبریز، مازندران، گیلان، آذربایجان و گلستان که درخت توت در آنها به وفور یافت می‌شد، تولید پیله کرم ابریشم رونق گرفت.

ابریشم ایران همواره در میان کشورهای جهان از شهرت خاصی برخوردار بوده است. تولید این محصول نخستین بار در حدود دو هزار و ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در کشور چین آغاز شد و از حدود قرن سوم در ایران در شهرهای یزد، اصفهان، تبریز، کاشان، گیلان، مازندران، آذربایجان و گلستان رونق گرفت.

پیله کرم ابریشم یکی از مهم‌ترین کالای صادراتی ایران محسوب می‌شود. امروزه نوغانداری یا نگهداری از پیله‌های کرم ابریشم یکی از حرفه‌های پردرآمد با سرمایه گذاری اندک است و با توسعه‌های صورت گرفته امکان تولیدتخم نوغان چندبرابر شده و توانایی صادرات تخم نوغان و نهال توت وجود دارد. اما برای این کالای صادراتی هم همچون سایر تولیدات ایرانی تهدیدی به نام واردات وجود دارد. متاسفانه در حالی که در کشور توان تولید ابریشم و صادرات آن به تمام جهان وجود دارد، شاهد واردات بی کیفیت پیله‌های ابریشم به کشور هستیم.

 روند صادرات پیله کرم ابریشم

در سال ۸۵ پس از گذشت ده سال عدم صادرات، راه‌های صادراتی ایران گشوده شد و ۳۱ تن پیله ابریشم به کشور آذربایجان و حدود هزار جعبه تخم نوغان به کشور یونان صادر شد.

در سال ۹۲، هشتاد درصد از پیله تر ابریشم برداشتی در استان فارس صادر شد.

در سال ۹۶ ایران رتبه هشتم را درتولید پیله و نخ ابریشم جهان کسب کرد. علی اصغر داداش پور، رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور در راستای افزایش صادرات و انجام برخی از اقدامات حمایتی به افزایش ۶۵ درصدی قیمت تضمینی ابریشم در مقایسه با سال قبل، هماهنگی با بخش‌های غیر دولتی در جهت خرید پیله تر ابریشم نوغانداران بالاتر از قیمت تضمینی، تأمین تخم نوغان هیبرید کیفی مورد استفاده نوغانداران و ثابت نگه داشتن قیمت تخم نوغان توزیعی اشاره کرد.

وی دیگر اقدامات اساسی در جهت توسعه این صنعت را اعطای تسهیلات بانکی و کمک بلاعوض پس از تأسیس مرکز به نوغانداران، توانمندسازی کارشناسان با برگزاری دوره‌های متعدد آموزشی و ترویجی و برنامه ریزی برای ایجاد زنجیره ابریشم دانست.

واردات بی رویه همچنان قربانی می‌گیرد

با وجود تمامی اقدامات حمایتی در جهت رشد این صنعت همچنان واردات در کشور معضلی است که هربار گریبان یک محصول را می‌گیرد.

در سال ۹۵ واردات بی رویه منجر به کناره گیری ۱۳ هزار خانوار از تولید پیله کرم ابریشم شد. به گونه‌ای که در استان گیلان به عنوان قطب تولید، بسیاری از توتستان‌ها متروکه و کارخانه‌های پیله‌خشک‌کنی تعطیل شد و طبق اعلام شرکت پرورش کرم ابریشم حدود ۱۳ هزار خانوار از این بخش از تولید کنار رفتند.

طبق آمار رسمی گمرک از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۹۴ که آمار رسمی اعلام شده است سالانه ۴۰۰ تا ۵۰۰ تن نخ ابریشم وارد شده در صورتیکه این میزان واردات بر حسب نیاز نبوده است.

واردات نخ ابریشم بی‌کیفیت از معضلات صنعت نوغانداری

واردات بیش از اندازه و همچنین نبود مواد اولیه بخصوص در مناطق شهرستان تربت حیدریه و بخش بایگ که حرف اول را در تولید ابریشم می‌زنند منجر به کاهش تولید در این مناطق که نزدیک به ۷۰ الی ۸۰ درصد ابریشم دنیا را تولید می‌کنند شده است به گونه‌ای که حتی نمی‌توانند در امر صادرات نیز حضور داشته باشند.

محمدرضا عباسپور، رئیس جهاد کشاورزی تربت حیدریه در خصوص فرصت‌ها و چالش‌های صنعت پیله و ابریشم، عنوان کرد: مشکل بزرگی که در این زمینه وجود دارد این است که متاسفانه صنعت نوغانداری و ابریشم شهرستان تقریباً از سال ۹۱ الی ۹۲ دچار بحران‌های عظیمی شد و به طور کلی در همه حوزه‌ها مشکلات عدیده‌ای به وجود آمد، یک دلیل آن را می‌توان تعرفه واردات پیله تر و نخ ابریشم نام برد که به سرعت در کشور افزایش پیدا کرد.

عباسپور با بیان اینکه یکی از عمده مشکلات ما واردات نخ ابریشم است، خاطرنشان کرد: زمانی که تعرفه‌های واردات بسیار پایین آمد، در سال جاری مصوبه‌ای به مجلس داده شد و امیدواریم که این موضوع پیگیری شود و بتوانیم آن را به ۳۲ درصد برسانیم.

وی در خصوص بازاریابی و اقتصاد ابریشم، اظهار کرد: یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که متاسفانه در چند سال گذشته الیاف طبیعی پنبه و ابریشم یک رقیب جدی پیدا کرد که الیاف مصنوعی پنبه و ابریشم را وارد می‌کنند و الیاف طبیعی که ما تولید می‌کنیم با وجود داشتن کیفیت بسیار بالا مورد بی‌توجهی قرار گرفته چراکه الیاف مصنوعی قیمت پایین‌تری دارند.

رئیس جهاد کشاورزی تربت حیدریه اضافه کرد: در سال‌های گذشته به صورت متواری در نوغانداری تولید داشتیم و این امر منجر به صادرات به دیگر کشورها شد و اگر بتوانیم در حد مواد اولیه نساجی که برای ابریشم استفاده می‌کنند را جبران کنیم، آن زمان می‌توان گفت که کار بزرگی انجام داده‌ایم.

 همچنین فربد سرجمعی، رئیس اداره توسعه نوغانداری خراسان رضوی در این رابطه اظهار داشت: در سال جاری اقداماتی انجام و یا در حال انجام است که شامل مواردی مانند تشکیل صندوق توسعه نوغانداری که منوط به تشکیل شرکت‌های تخصصی نوغانداری است و این شرکت‌ها در مراحل ثبت هستند و از مهم‌ترین وظیفه این صندوق پرداخت تسهیلات در قالب خسارت احتمالی و همچنین احداث سالن‌های ویژه نوغانداری است که نیاز به عضویت هریک از نوغانداران و ابریشم‌کشان در شرکت‌های تعاونی نوغانداری است.

سرجمعی اضافه کرد: تهیه مواد ضدعفونی رایگان جهت ضدعفونی سالن‌های نوغاندارانی که در سال جاری مشکل بیماری کرم ابریشم داشته‌اند، توسط شرکت مربوطه و با همکاری نوغانداران محل سالن‌های پرورش نامبردگان به انجام خواهند شد، از دیگر اقدامات پیگیری در خصوص پرداخت خسارت به نوغاندارانی است که در سال گذشته خسارت دیده‌اند.

وی ادامه داد: پیگیری در خصوص افزایش مبلغ پرداختی خسارت صندوق بیمه محصولات کشاورزی به نوغانداران، برگزاری کلاس‌های آموزش نوغانداری در مناطقی که درخواست کرده‌اند، ادامه بیمه تخم‌های نوغان در سال جاری و حائز اهمیت است.

تولید داخلی به صفر رسیده است

علیرضا وثوقی نژاد مدیرعامل شرکت تعاونی ابریشم‌کشان بایگ به کاهش کارگاه‌های فعال ابریشم کشی اشاره کرد و افزود: متاسفانه تولید داخلی ما به صفر رسیده و مجبور هستیم که تخم نوغان را وارد کنیم و این امر یک معضل شده و راه‌حل رفع مشکل این است که دولت به فکر باشد و باید در خصوص تهیه تخم نوغان سالم اقدام کند چراکه در سال‌های گذشته به دلیل بیماری تمامی تخم‌های ایرانی از بین رفتند. تا زمانی که دولت نتواند تخم نوغان سالم وارد کند و کانون‌های آلوده کشور را از بین نبرد این اتفاق میسر نمی‌شود.

وی در خصوص قاچاق واردات عنوان کرد: ما ابریشم را از راه‌های قانونی وارد می‌کنیم و نمی‌توان گفت که اصلاً قاچاق وجود ندارد و در حال حاضر عده‌ای از افراد به صورت قاچاق ابریشم را از چین وارد می‌کنند و نخ نامرغوب را کیلویی ۴۵ هزار تومان به فروش می‌رسانند و اصلاً هم متوجه نمی‌شویم که این محصول مرغوب و یا نامرغوب است، هر چند که اگر پیله داخلی باشد نخ درجه یک عالی به فروش خواهد رسید.

وثوقی نژاد در خصوص وضعیت صادرات، اظهار کرد: متاسفانه ما بیشتر وارد می‌کنیم زیرا مواد اولیه وجود ندارد که خواسته باشیم صادرات کنیم و نیاز کشور تقریباً حدود ۴۰۰ الی ۵۰۰ تن نخ است اما تولید ما ۱۰۰ تن بیشتر نیست و نمی‌توانیم صادرات داشته باشیم.

صنعت دیرینه نوغانداری بیش از هر چیز به همت مضاعف کشاورزان ایرانی و حمایت همه جانبه دولت از آنها نیازمند است. تقویت مراحل تولید، حمایت‌های استانی و ملی، پشتیبانی از صادرات و جلوگیری از واردات بی رویه می‌تواند آینده روشنی را برای این صنعت ترسیم کند. چرا که این فعالیت مانند سایر فعالیت‌های اقتصادی اگر از سودآوری مناسب برخوردار نباشد به رکود و نابسامانی در این صنعت دیرینه خواهیم رسید.

منبع: عصر اقتصاد