به گزارش ۸دی عید غدیر خم به عنوان مهم‌ترین عید شیعیان و دوستداران اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) است. این عید به دلیل انتصاب رسمی امام علی(ع) به عنوان امامت و ولایتِ عالم و آدم و نیز انتصاب ایشان به عنوان جانشین و خلیفه برحق رسول گرامی اسلام(ص) از سوی خداوند، در روایات با عنوان “عیدالله اکبر” نامگذاری شده است. آیه۶۷ سوره مائده که مشهور به آیه بلاغ است، دستور ابلاغ این انتصاب از سوی خداوند متعال بر پیامبرش محمد مصطفی(ص) است، آنجا که فرمود: «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ‏ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَه‏؛ اى پیامبر، آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده، ابلاغ کن؛ و اگر نکنى پیامش را نرسانده‌‏اى …»

آنچه که در این بین اهمیت داشت، تداوم و حفظ پیام غدیر بود، اما متأسفانه جهالت امت رسول‌الله(ص) و پشت کردن آنان به این ابلاغ الهی باعث شد غدیر اندکی بیش دوام نیاورد و قدرت از محل اصلی خود خارج شود و در دستان عده‌ای دیگر قرار گیرد که خداوند هیچ اراده‌ای نسبت به سیادت و خلافت آنان بر مسلمین نداشت. از این رو جهان اسلام پس از سقیفه با چالش‌های متعددی مواجه شد به گونه‌ای که تاکنون تبعات منفی خود را فراروی جوامع اسلامی نشان می‌دهد.

در هر صورت اصل جریان غدیر هرچند مورد بی‌مهری عمده مسلمانان قرار گرفت، اما معارف آن تمام‌شدنی نیست و همواره می‌توان از چشمه زلال معارف غدیر بهره‌های معنوی فردی و اجتماعی فراوانی برد. مسأله‌ای که متأسفانه این بار از سوی شیعیان مورد بی‌مهری قرار گرفت. متأسفانه آنچه که از غدیر برای شیعیان به یادگار ماند، گویی همان جنبه حسیّ آن بود که در حد برگزاری جشن‌های مذهبی و آزین‌بندی ِکوی و برزن تقلیل یافت و جنبه معرفتی آن مورد غفلت واقع شد. در این بین نهادهای فرهنگی و مذهبی که باید نقش مهم‌ترین در قبال ترویج معارف غدیر ایفا می‌کردند، نگاه مناسبتی به این جریان عظیم تاریخ بشریت داشتند لذا جامعه بهره اندکی از معنویت غدیر برد هرچند خواه ناخواه درون غدیر هستیم و از آن اثر می‌گیریم و با آن همراه هستیم که همان جریان ولایت الهی در پهنه عالم است.

در این باره به گفت‌وگو با حسین ظریف‌منش، مدیرعامل بنیاد بین‌المللی غدیر نشستیم تا علاوه بر بررسی چالش‌های نهادهای فرهنگی در زمینه ترویج معارف غدیر در جامعه، درباره فعالیت‌های آن بنیاد اطلاعاتی کسب کنیم. مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید. 

* درباره بنیاد بین‌المللی غدیر و اهداف تأسیس آن توضیح بفرمایید.

بنیاد بین المللی غدیر در راستای راهنمایی‌های مقام معظم در سال ۱۳۷۶ با هدف تبیین، تبلیغ و ترویج رویداد عظیم غدیر خم، توجه دادن افکار مسلمانان جهان به ضرورت نهادینه شدن فرهنگ غدیر در جوامع اسلامی، ایجاد همدلی و وحدت بین مسلمانان با محوریت غدیر، ایجاد تلاش عمومی برای فرهنگ‌کردن غدیر در زندگی روزانه و مسیر حیات طیبه انسانی، تسهیل، شناسایی و حمایت همه جانبه و جدی از استعدادهای خلاق در جهت ترویج واقعه غدیر، تشویق به همگرایی و هماهنگی فعالیت‌های علمی ،‌ تبلیغی و امدادی و … فعالیت خود را آغاز کرد.

 مؤسس،‌ دبیرکل و رئیس هیأت امنای بنیاد بین المللی غدیر مرحوم آیت الله خزعلی از حفاظ و مفسران قرآن کریم و نهج‌البلاغه بود. اعضای هیئت امنا تعدادی از شخصیت‌های برجسته و چهره‌های شاخص علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کشور هستند که طبق اساسنامه حداقل ۵ نفر از ایشان، از فقها هستند. شخصیت‌هایی مثل مرحوم آیت الله مهدوی کنی، مرحوم آیت الله غیوری و مرحوم آقای عسگر اولادی در ابتدای تأسیس به عنوان هیئت اُمنا حضور داشتند.

بنیاد غدیر به توفیق خدا توانست دفاتر استان‌ها و شهرستان‌ها را احداث کند. ریاست نمایندگی‌های بنیاد بین‌المللی غدیر در استان‌ها را نمایندگان محترم مقام معظم رهبری، در شهرستان‌ها ائمه محترم جمعه بر عهده دارند. یکی از مسئولان برجسته اجرایی در استان‌ها یا دستگاه‌ها که دارای جایگاه و اعتبار اجتماعی است، از سوی نماینده ولیّ فقیه به عنوان دبیر اجرایی نمایندگی بنیاد بین المللی غدیر منصوب می‌شود.

هدف‌گذاری ما به این نحو بود که به جای اینکه یک تشکیلات اداری صرف داشته باشیم، به سوی استفاده از ظرفیت‌های مردمی حرکت کردیم. در تمام این سال‌ها سعی کردیم یک اتاق فکر و مجموعه اندیشه‌ورز داشته باشیم.

غدیر می‌گوید چگونه تبعیت کنیم

* به نظر می‌رسد تا مدت‌ها فعالیت‌های بنیاد بین‌المللی غدیر به عنوان مهم‌ترین نهاد ترویج آموزه‌های غدیر عمدتاً در برگزاری جشن‌ها و مراسمات و … آن هم به مدت محدود بوده است. به نظر شما پیام غدیر چیست و بنیاد چه برنامه‌هایی برای پرداختن به معارف غدیر در نظر گرفته است؟

بله اکثر فعالیت‌ها در بخش حسّی و عاطفی ماجرای غدیر مثل مراسمات و … بود، منتها در این ۵ سال گذشته به این نتیجه رسیدیم جشن و سرور و تبلیغ غدیر کفایت نمی‌کند، زیرا امام راحل فرموده بودند غدیر برای این نیامده است که چراغانی و مدیحه‌سرایی کنیم و جشن برگزار کنیم بلکه غدیر می‌گوید چگونه باید تبعیت کنیم.

لذا دریافتیم به غدیر از چند منظر می‌توان نگریست: یک حالتش توصیفی است که درباره کیفیت تاریخی غدیر و حواشی آن صحبت می‌کند و اهل عترت(ع) فرمودند این روز را گرامی بدارید و در این راستا آدابی را بیان فرمودند.

منظر دیگر پرداختن به فلسفه و چرایی غدیر و فرصت‌شناسی و تهدیدشناسی آن است؛ به این صورت که پیامدهای دریافت پیام غدیر در صورت پذیرش آن از سوی مسلمانان چه بود؟ پیامد نادیده گرفتن غدیر از سوی مسلمانان صدر اسلام چه بود و تاکنون چه تبعاتی ایجاد کرده است؟ با این دیدگاه غدیر یک حقیقت همیشه جاری در تاریخ است. اگر بپرسید غدیر چرا به وجود آمد؟ می‌گوییم به دلیل آنکه استمرار هدایت و لطف الهی، در قالب امامت است. غدیر به وجود آمد تا حکومت، سیاست و نظام اسلامی استمرار پیدا کند.

رسالت اصلی غدیر، تداوم جریان امر الهی است

غدیر طرح کلی اسلام برای مدیریت جامعه است. با غدیر می‌توان به الگوی حکومت‌داری دست یافت. غدیر نقطه وصل نبوت و رسالت است و به ما آموخت نمی‌‌توان هر فردی را به عنوان حاکم جامعه اسلامی منصوب کرد بلکه باید شخصی باشد که مورد تأیید خداوند متعال است و توانایی اجرای آموزه‌های قرآن را دارد و یا در عصر غیبت حداقل دارای عدالت فردی و مرجعیت فقهی باشد تا نظام اسلامی استمرار داشته باشد؛ زیرا رسالت اصلی غدیر، تداوم جریان امر الهی در عالم به رهبری عالم‌ترین فرد به امرالله بود که پیامبر(ص) در خطبه خویش به این مسأله اشاره فرمود؛ مثلاً در نظر بگیرید فردی مثل آتاتورک ادعا کند در رأس حکومت باشد اما می‌بینیم که نه تنها آموزه‌های دینی پیاده نمی‌شود بلکه ضد ارزش‌ها عمل می‌شود.

غدیر الگوی حکومت‌داری ارزشی است

بنابراین غدیر می‌خواهد بگوید حکومت باید چگونه باشد؛ دوم اینکه حاکم باید چه کسی باشد. در الگوی غدیر حکومت بر اساس ارزش‌های اسلامی است؛ از این منظر حکومت یک امر آسمانی و مقدس است نه زمینی. لذا کسی باید رأس حکومت مسملین می‌شد که انسانی جامع و تالی پیامبران الهی و سرآمد تمام آحاد بشر در طول خلقت بشر پس از رسول خدا(ص) می‌بود. با این منظر اگر به غدیر نگریسته شود هر کسی لیاقت خلافت مسلمین را ندارد.

جانمایه فرمایشات رهبر انقلاب نیز تأکید بر پیام و فلسفه غدیر است. ایشان می‌فرمایند اگر فلسفه غدیر را اهل سنت هم بدانند، این روز را جشن خواهند گرفت. همچنین می‌فرمایند اگر ملت ما فلسفه غدیر را دقت نکند، راه را گم می‌کند و یا اینکه انقلاب اسلامی تداوم راه غدیر است. همچنین می‌فرمایند فلسفه ولایت فقیه رشحه‌ای از رشحات غدیر است.

غدیر نسخه‌ای شفابخش که در حد عید سادات و مراسم‌ها تقلیل یافت

اما با توجه به بُعد حکومتی جریان غدیر، دو رفتار را در طول تاریخ نسبت به آن مشاهده می‌کنیم. اولین رفتاری که صورت گرفت فراموشی ماجرای غدیر و دومین رفتار، تقلیل آموزه‌های غدیر در حد مراسمات مذهبی و جشن‌های ملی بود که البته در جایگاه خود بسیار شایسته است، اما اصلاً کافی نیست. متأسفانه این غفلت صورت گرفته و باید درباره آن چاره‌اندیشی شود. غدیر که می‌توانست یک نسخه شفابخش برای همگان باشد، صرفاً تبدیل به جشن شد آن هم جشنی که منسوب به سادات است.

همچنین این سؤال همواره بین جامعه‌شناسان و اندیشمندان جهان مطرح بوده است که الگوی راهبردی اداره جامعه چیست؟ پاسخ این ها در جریان غدیر است و باید این‌ها مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. با این دیدگاه غدیر داری یک هدف‌گذاری و جهت‌دهی متعالی نسبت به سبک زندگی دینی دارد که در این الگو آموزه‌های قرآن باید توسط امام عالم و آدم پیاده‌سازی شود؛ اما افسوس که قرآن را گرفتند اما عترت را رها کردند و دچار گمراهی شدند. در حالی که شنیده بودند پیامبر(ص) فرمود اگر قرآن و عترت را با یکدیگر داشته باشید هرگز گمراه نخواهید شد؛ لَن تَضلّوا بَعدی أبداً. با توجه به آنچه که مطرح کردم، در قبال غدیر چند مسأله داریم: اول یک تصویر تاریخی از غدیر است. دیگری تحلیل و تبیین غدیر است.

جنبه معرفتی غدیر باید مورد توجه باشد
بنیاد بر این مبنا چندین سیاست کلی را در نظر گرفت: اول اینکه بُعد معرفتی غدیر باید در کنار بُعد تکریم و تجلیل غدیر مورد توجه قرار گیرد. یعنی آحاد جامعه ما باید نسبت به حقیقت غدیر توجه داشته باشند. جهت تحقق این امر، بنیاد نقش برنامه‌ریزی، هماهنگی و سیاست‌گذاری را دارد. ۵ درصد از برنامه‌های بنیاد غدیر در حوزه اجراست و برنامه‌های ستاد را عمدتاً مجموعه‌های مردمی و یا مؤسسات فرهنگی انجام می‌دهند. ما در حد ایده‌پردازی با مجموعه‌های مختلف مثل بسیج دانشجویی ارتباط می‌گیریم و از ایده‌های یکدیگر برای اجرای برنامه‌های غدیری در سطح کشور استفاده می‌کنیم. در صورت کلی از هر ایده‌ای تاکنون استفاده کردیم.

برنامه‌های بنیاد در دو سطح علمی و ترویجی برگزار می‌شود

اما درباره فعالیت‌های معرفتی بنیاد باید عرض کنم همان طور که گفتم طی ۵ سال گذشته تصمیم گرفتیم به جنبه معرفتی غدیر در قالب‌های مختلف بپردازیم. در این زمینه فعالیت‌های بنیاد به دو دسته فعالیت‌های علمی و فعالیت‌های ترویجی تقسیم شد. بنیاد در طی سال در سطح کشور ضمن اینکه کارگاه‌های غدیرپژوهی برپا می‌کند، همایش‌ها و فراخون‌های متعدد علمی، هنری و ادبی را برگزار می‌کند. به عنوان نمونه فراخوان دو جشنواره بین‌المللی شعر غدیر و آثار برتر دانشجویی پیرامون غدیر در این دهه شد که اختتامیه این دو همایش در آذر یا دی ماه سال جاری برگزار می‌شود.

همچنین روز شنبه ۱۰ شهریورماه همزمان با سالروز ولادت موسی بن جعفر (ع) گرامیداشت علامه سید عبدالحسین شرف‌الدین، صاحب کتاب ماندگار «المراجعات را خواهیم داشت. در واقع تلاش داریم هر سال همایشی با محوریت معرفی یکی از مجاهدین غدیر برگزار کنیم که تاکنون طی دو سال گذشته همایش‌های علامه امینی و علامه عسکری برگزار شده است.

همچنین مسابقه‌های کتابخوانی با محوریت خطبه غدیر،‌ نهج‌البلاغه، زیارت جامعه کبیره و زیارت غدیریه در بسیاری از شهرها و استان‌ها و همچنین بسیاری از دستگاه‌های اجرایی کشور برگزار شد که تاکنون استقبال خوبی صورت گرفته است.

در بُعد تبلیغ و ترویج نیز هزاران جشن همزمان با شب و روز عید غدیر در تمامی شهرها و روستاهای کشور تا روز جمعه برگزار می‌شود. جشنواره‌های شعر، آئین‌ شبی با قرآن، راهپیمایی بین دو حرم در شهرهایی همچون قم، اصفهان و شیراز، برپایی نماز عید در تهران و دیگر شهرها، برپایی ایستگاه‌های صلواتی و اطعام سراسری در کل کشور از دیگر برنامه‌های ترویجی بنیاد است. در این راستا نمایشگاه بازسازی واقعه غدیر در  روز سه شنبه در آستان مقدس امامزاده صالح تهران برگزار شد. همچنین در روز عید غدیر ۱۰ هزار پروژه در استان‌های محروم کشور افتتاح می‌شود. در تهران تجلیل از ۲ هزار و ۵۰۰ شهید سادات با همکاری سپاه محمد رسول الله(ص) و بنیاد شهید خواهیم داشت.

پیوستگی دین و سیاست یک پیام غدیر است
* با توجه به اینکه بنیاد سعی دارد در عرصه بین‌الملل ورود کند، به نظر شما معرفت غدیر چگونه می‌تواند قابلیت جهانی شدن داشته باشد؟

معتقدم پیام غدیر برای جامعه اسلامی و جامعه جهانی است. در جامعه اسلامی وقتی می‌گوییم دیانت با سیاست در یک راستا هستند، از پیام‌های غدیر است. بر این اساس ولایت فقیه استمرار غدیر و انقلاب اسلامی تحقق غدیر است.

دوم اینکه پیام غدیر قابلیت جهانی شدن دارد؛ زیرا مهمترین مسأله جامعه اسلامی تعیین حکومت و نظام سیاسی الهی و تنظیم روابط اجتماعی است. لذا باید مبتنی بر ارزش‌های دینی باشد و دیگر اینکه در رأس حکومت باید مهذب‌ترین و عادل‌ترین و پارساترین فرد باشد.

منبع: تسنیم