به گزارش هشت دی، ۲۰ فروردین به نام روز ملی فناوری هسته‌ای نامگذاری شده است و هر ساله در این روز از برخی فناوری‌های مهم در صنعت هسته‌ای رونمایی می‌شود که وجه غالب این دستاوردها بومی بودن و خود اتکایی در تولید آنها است به همین منظور با اصغر زارعان دستیار ویژه رئیس سازمان انرژی اتمی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که متن آن را در ذیل می‌خوانید.

رونمایی از سانتریفیوژ

قرار است در مراسم روز فناوری هسته‌ای امسال از چه دستاوردهایی رونمایی شود؟

همان‌طور که در مصاحبه‌های قبلی به آن اشاره شده است دستاوردهای سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵ رشد چشمگیری را داشته است. دستاوردهای سال ۹۵ شامل ۴۲ دستاورد اقتدارآمیز بود که با تلاش، کوشش و توسل به ائمه اطهار این دستاوردها امروز به ۸۳ محصول مهم رسیده است که در عرصه بین المللی نیز دارای اهمیت فراوانی است. این پیشرفت‌های صورت گرفته در عرصه صنعت هسته‌ای، حاکی از مدیریت جهادی، خودباوری و اعتماد به نفس بدون وابستگی به خارج از کشور است که با بهره مندی از ظرفیت داخلی به ویژه در استفاده از مواد اولیه و دانش بومی، مسیر توسعه را طی کرده است.

اینکه وقتی ما می‌گوییم ۸۳ دستاورد در حوزه فناوری هسته‌ای داشته‌ایم به این معناست که این دستاوردها پاسخگو هستند تا بتوانند در نمایشگاه قرار بگیرند و رونمایی شوند. قرار بر این بود که مجموع دستاوردهای سال ۹۶ که در ۲۰ فروردین از آنها رونمایی خواهد شد ۱۱۱ دستاورد باشد که در نهایت ۸۳ دستاورد نمره قبولی را از نظر فنی دریافت کردند و انشاءالله مردم در روز فناوری هسته‌ای خواهند دید که جوانان کشور بدون اتکا به بیرون و به رغم تگناهای موجود موفق شده‌اند دانش بومی را در این زمینه به دست آورند.

برای مثال سانتیرفیوژهایی که در صنعت هسته‌ای استفاده می‌شوند منحصر به این صنعت نیستند بلکه در حوزه‌های دیگر نیز کاربرد دارند و در حوزه صنعت به خصوص بخش نفت، پتروشیمی و صنایع بالا دستی در بخش حفاری، بهداشت و درمان در حوزه جداسازی واکسن‌ها کاربرد فراوانی را دارند.

فناروی هسته‌ای به خصوص در حوزه سانتیرفیوژها نسبت به قبل از انقلابچه پیشرفت مهمی را داشته است؟

با توجه به اینکه سانتریفوژ‌ها بعد از انقلاب تأمین تجهیزات نشده بودند با اراده‌ای که در جوانان ایرانی وجود داشت موفق شدیم سانتریفیوژ‌هایی را که در صنایع مختلف قابل استفاده هستند را به تولید برسانیم و با توجه به سرریزی دانش در این حوزه، نیاز صنایع دیگر نیز را در این بخش تأمین کنیم.

اولین سانتریفیوژ، سانتریفیوژ توبلار بود بعد از آن اولترا سانتریفیوژ‌ها و زولا بودند که پس از رشد و توسعه چشمگیر در حوزه ساخت سانتیرفیوژها، وزارت نفت در سال ۹۵ سفارشی را به ما برای ساخت سانتریفیوژ‌هایی داد که بتوانند در پژوهشگاه نفت از آن استفاده کنند. این در حالی است که قبل از پیروزی انقلاب یک سری سانتریفیوژ‌ها به پژوهشکده نفت داده شده بود که با گذشت زمان از رده خارج شدند. اما به محض اینکه ما توانستیم برای وزارت بهداشت و انستیتو پاستور چنین موفقیتی را به دست آوریم و توانستیم سانتریفیوژهایی را با مواد بومی در اختیار آنها قرار دهیم، که گارانتی لازم و با کمترین هزینه را به همراه داشت، وزارت نفت سفارش‌هایی را به ما داد که تمام آپشن‌های روز را داشته باشد که خوشبختانه سانتریفیوژ سنگ مخزن در فروردین ۹۵ تحویل پژوهشگاه نفت شد. پس از اینکه چنین موفقیتی به دست آمد وزارت نفت سانتریفیوژ‌هایی با مولفه‌های جدید‌تر را به سازمان انرژی اتمی سفارش داد.

امروزه توسعه در این صنعت به جایی رسیده است که خوشبختانه بحث استانداردسازی و تجاری سازی نیز در این حوزه مطرح است و با وجود شرکت‌های دانش بنیان در انرژی اتمی می‌توانیم بگوییم جمهوری اسلامی ایران در عرصه طراحی انواع سانتریفیوژها توانمندی عظیمی دارد و به نوعی به خودکفایی رسیده است که این امر حاصل مدیریت علمی و راهبرد مناسب سازمان انرژی اتمی است.

با وجود اینکه برخی این موضوع را مطرح می‌کنند پس از برجام رشد و توسعه در صنعت هسته‌ای متوقف شده است، ارزیابی شما از توسعه فناوری هسته‌ای کشورمان چیست؟

در صنعت هسته‌ای “نمی‌توانیم” معنا و مفهومی ندارد، به طوری که متخصصان صنعت هسته‌ای به صورت گمنام در این حوزه فعالیت می‌کنند تا علاوه بر تأمین نیاز سازمان انرژی اتمی از سرریزی دانش برای سایر صنایع دیگر نیز بهره برداری کنند.

این در حالی است که سانتریفیوژها تا مدتی قبل وارد می‌شدند و امروز با اطمینان می‌توانیم بگوییم که نیاز به واردات  نداریم و در عرصه‌های گوناگون کار طراحی و ساخت را دنبال می‌کنیم که حتی در بحث گارانتی و اعتباربخشی به محصول تولیدی بر طبق استانداردهای بین المللی گام برداشته‌ایم. در نتیجه رشد و توسعه در صنعت هسته‌ای علی رغم تمام این بحث‌ها ادامه دارد.

در روز ملی فناوری هسته‌ای شاهد رونمایی رییس جمهور از سانتریفیوژی به نام “د کانتر” خواهیم بود و برگ زرینی بر سایر موفقیت‌های سازمان انرژی اتمی اضافه خواهد شد. ما هر آنچه باید داشته باشیم سعی می‌کنیم با اتکا به توان خود به دست آوریم و این امر در سازمان انرژی اتمی به خوبی جا افتاده است به طوری که موضوع اقتصاد مقاومتی و استفاده از ظرفیت‌های داخلی نه فقط در حوزه مواد بلکه در حوزه نیروی انسانی و ارتباط صنعتی با مراکز پژوهشی نیز دیده می‌شود بنابراین در سازمان انرژی اتمی ما به هر آنچه گفته‌ایم عمل کرده‌ایم و کار شعاری انجام نمی‌دهیم.

در چرخه سوخت از زمانی که کشف می‌شود تا زمانی که این محصول به مجتمع‌های سوخت داده می‌شوند تمام فعالیت‌ها صد در صد بومی است و روز به روز بر کیفیت محصولات افزوده می‌شود و با خودباوری جوانان تحصیل کرده می‌توانیم آنچه را که نیاز داریم تأمین کنیم بنابراین توقفی در کار نیست و به قول رهبر انقلاب در صنعت هسته‌ای توقف جایی را ندارد در حالی که در سال ۹۵، ۴۲ دستاورد داشته‌ایم در سال ۹۶ این رقم به ۸۳ دستاورد رسید و مطمئن هستیم در سال ۹۷ دستاوردهای بیشتری را که حاصل تلاش متخصصان است، ارائه خواهیم داد.

پس از برجام نیز بسترهای بین المللی برای موفقیت بیشتر باز شده است برای مثال یک قرارداد در زمینه فناوری هسته‌ای بین وزارت بهداشت و کشوراتریش منعقد شده که با پیشرفت پزشکی هسته‌ای صورت گرفته است و سالانه ۱۲۰۰ بیمار درمان قطعی می‌شوند.

فعالیت تولید آب سنگین در اراک که سالانه ۲۰ تن آب سنگین تولید می‌کند با سرعت به کار خود ادامه می‌دهد و حتی از آب سنگین در حوزه پزشکی نیز استفاده می‌شود امیدواریم بتوانیم ادامه دهنده راه شهدای کشور باشیم و بتوانیم اهداف خودمان را نهایی کنیم زیرا ما هنوز تا قله‌های افتخار فاصله داریم.

پس از دستیابی ایران به غنی سازی ۲۰ درصد ما شاهد حمله بیشتر دشمن بودیم و حساسیت آنها نسبت به برنامه هسته‌ای بیشتر شد؛ علت این امر چه بود؟

اگر برگردیم به این موضوع که چرا اصلا جمهوری اسلامی به طرف صنعت هسته‌ای رفته است من می‌گویم باید به قبل از انقلاب اسلامی بازگردیم. امروزه همین کسانی که ادعا می‌کنند نباید به سراغ فناوری هسته‌ای می‌رفتیم خودشان اذعان می‌کنند ۲۰ میلیون جمعیت به ۲۰ هزار مگاوات برق نیاز دارند بنابراین بعید می‌دانم تولید برق پاک گناه باشد از نظر من نگرانی اصلی آنها این است که تولید علم و فناوری‌های مرتبط با آن به زندگی مردم راه پیدا کند و این موضوع فقط منحصر به عرصه هسته‌ای نیست بلکه در حوزه نانوتکنولوژی و هوافضا نیز چنین روندی قابل مشاهده است.

نظام سلطه دوست دارد کشورها را در حوزه پیشرفت علمی محدود کند و آمریکا به این دلیل زور می‌گوید که دارای علم است زیرا کسی که علم دارد فناوری ایجاد می‌کند و آ‌ن فناوری موجب ایجاد قدرت و ثروت می‌شود که در نتیجه کشوری که دارای چنین فناوری است به اهداف سلطه جویانه خود دست پیدا می‌کند، اما ما به دنبال علمی هستیم که به صورت صلح آمیز باشد تا مردم از آن استفاده کنند.

در سال ۸۶ صنعتی شدن غنی سازی را مسئولان وقت به طور رسمی اعلام کردند که گام بسیار مهمی بود حتی در آن دوره نیز برخی هشدار می‌دادند که نمی‌توانیم و نباید به سمت چنین فناوری حرکت کنیم اما خوشبختانه با تلاش بومی توانستیم چرخه غنی سازی را با کمترین امکانات دنبال کنیم و امروز می‌بینیم که در غنای مختلف می‌توانیم غنی سازی را انجام دهیم.

این غنی سازی نه در حوزه نیم درصد، ۱ درصد و ۲ نیم درصد بلکه در حوزه ۲۰ درصد است. غنی‌سازی ۲۰ درصد در سال ۹۰ انجام شد که این امر حاکی از توان داخلی و خودباوری دانشمندان در حوزه فناوری هسته‌ای بوده است و از سال ۹۰ به بعد نیز به فکر توسعه آن بوده‌ایم در دوره‌ای ماشین IR1 را وارد زنجیره کردیم که غنی‌سازی را اثبات کنیم ولی امروز به سمت ماشین‌های پیشرفته مانند IR8 ،IR6 ،IR4 رفته‌ایم .

امروزه ماشین‌های IR8 که متخصصان ما ساخته‌اند و با نام قمر بنی هاشم به تولید رسیده است ظرفیت تأمین ۲۰ تا ۲۵ درصد از نیاز کشور را دارند. یک رآکتور قدرت نزدیک به ۲۷ تن اورانیوم ۵ درصد را نیاز دارد که این امر به ماشین‌های پیشرفته‌ای برای بهره برداری از چنین ظرفیتی احتیاج دارد بنابراین بر طبق همکاری‌های ما با آژانس این ماشین‌های پیشرفته تست نهایی خود را در نطنز می‌گذرانند که در زمان خود بعد از برجام زنجیره می‌شوند تا نیروگاه بوشهر و ۲ نیروگاه دیگر که هر کدام دارای ظرفیت ۱۰۵۰ مگاوات برق هستند در مدار قرار بگیرند.

تا رسیدن به ۲۰ هزار مگاوات فاصله داریم بنابراین هر آنچه نیاز داریم را تولید می‌کنیم زیرا کشورهایی بیگانه چندان قابل اعتماد نیستند. از آنجا که چرخه سوخت و مجتمع سانتریفیوژ‌ها کاملا بومی است و ما به پیشرفت در این حوزه کاملا امیدوار هستیم. فرآیند هسته‌ای فقط به غنی‌سازی ختم نمی‌شود زیرا یک صنعت بسیار گسترده است. ما باید بدانیم هر کجا که دشمن عصبانی و نگران می‌شود مسیرمان را درست انتخاب کرده‌ایم بنابراین فناوری هسته‌ای و توسعه آن توقف ناپذیر است.

فرآیند غنی سازی یک فرآیند چند مرحله‌ای است. کشوری که به سمت غنی‌سازی ۲۰ درصد حرکت می‌کند حتما توانمندی غنای صد در صد را نیز دارد البته در آن برهه از زمان ایران نمی‌خواست به طرف غنی‌سازی ۲۰ درصد حرکت کند چون سوخت رآکتور تهران را به ما ندادند و ما مجبور شدیم خودمان در این مسیر گام برداریم که حتی عده‌ای فکر کردند این امر یک بلوف است. بارها رهبر انقلاب دستیابی به چنین توانمندی را گوشزد کردند و ۲۰ درصد نمادی از توانمندی بالا است.

با توجه به دانش بومی ما در حوزه فناوری هسته‌ای، کشورمان در بین کشورهای دارای این فناوری در چه رتبه‌ای قرار دارد؟

در روز فناوری هسته‌ای شاهد چند فناوری برتر در این حوزه خواهیم بود که ما را در رده کشورهای دارای فناوری برتر هسته‌ای قرار می‌دهد مانند باطری‌های هسته‌ای. این باطری‌های هسته‌ای کاربرد فراوانی دارد و به موجب دستیابی به چنین فناوری، امروزه ایران پنجمین کشور هسته‌ای است که از مزیت فناوری بومی بهره مند است.

در حوزه‌های دیگر نیز کشور ما دارای توانمندی بالا و رتبه قابل قبولی است ما حتی محصولی را در کشور تولید کرده‌ایم که اصلا درجهان  وجود ندارد و مطمئنا در سال‌های آینده فناوری‌های منحصر به فردتری تولید خواهد شد چرا که دانشمندان هسته‌ای زمینه آن را دارند و کارهایی در این حوزه صورت گرفته است و هر پیشرفت و توسعه‌ای نیاز به یک دوره زمانی ۴ یا ۸ ساله دارد بنابراین متخصصان ما با قدرت به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

پس از شهادت چند تن از دانشمندان هسته‌ای شاهد بودیم که میل و اشتیاق جوانا برای حضور در سازمان انرژی اتمی افزایش یافت، تحلیل شما نسبت به این رویداد چیست؟

سازمان انرژی اتمی نزدیک ۱۵ هزار پرسنل دارد که اکثر آنها جوانانی هستند که بدون هیچ چشم داشتی و به واسطه معامله با خدا و اعتقاد به ملت ایران شروع به کار کردند و قدم در این مسیر مهم گذاشتند. کسانی که در این جهاد علمی شهید شدند نهال این پیشرفت و توسعه را آبیاری کردند و دوستان در سازمان انرژی اتمی آماده شهادت هستند زیرا با اعتقاد به خداوند کار خود را انجام می‌دهند و اگر همین روحیه از خودگذشتگی وجود نداشت چنین پیشرفت‌هایی به دست نمی‌آید.

امروزه صنعت هسته‌ای بومی و فراگیر است به طوری که حتی اگر روزی دشمن خصم خود را در کشور پیاده کند نمی‌تواند این صنعت را از بین ببرد همان طور که اوباما گفت پیچ و مهره‌های صنعت هسته‌ای در ایران قابل باز کردن نیست.

با توجه به اهمیت و حساسیت این صنعت مادر در کشورمان حمایت از آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در شرایط مالی که ما قرار داریم باید از حمایت‌های رهبر انقلاب و همچنین از دولت تدبیر و امید که بودجه سازمان انرژی اتمی را صد در صد تخصیص دادند، تشکر کنم.

همین ۲ نیروگاه ۱۰۵۰ مگاواتی نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار هزینه در بر داشت و امیدواریم در روزهای آینده این ۲ نیروگاه به بهره برداری برسد تا هزینه‌های صرف شده به بار نشیند.

ما همان دیدگاه سال ۶۰ را داریم که با اراده و کار بسیجی، خدمتگزار خوبی برای ملت ایران باشیم. افرادی مثل شهید شهریاری بدون هیچ چشم داشتی کار خود را شروع کردند و این کار امروزه توسط شاگردان آنها ادامه پیدا کرده است. ما در سازمان انرژی اتمی کارهای خودمان را به نام ائمه اطهار(ع) گره می‌زنیم تا سرعت و برکت فعالیت‌هایمان افزایش پیدا کند به طوری که رونمایی از فناوری‌های جدید هسته‌ای در ۲۰ فروردین ۹۷ بیمه نام امام رضا(ع) است.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان