به گزارش ۸دی به نقل از رجانیوز؛ بسیار دور از ذهن است که بخواهیم در آینده نزدیک در روابط ایران و امریکا نبرد و مقابله نظامی را بگنجانیم چرا که امریکا توان نظامی و اقتصادی جنگ همه جانبه علیه ایران را نداشته و قدرت بازدارنده نظامی ایران، مانع هر گونه تهدید جدی مرزهای جمهوری اسلامی گردیده است.

از سوی دیگر، موضع گیری های دونالد ترامپ چه در زمان انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده و چه پس از آن نشان داده، وی از رویارویی نظامی پرهیز دارد و دیوانه نشان دادن وی در روابط خارجی امریکا، بیشتر در راستای کسب امتیازات اقتصادی بوده است. ترامپ در زمان انتخابات در رویارویی با هیلاری کلینتون خود را ضد جنگ معرفی کرده بود و جنگ های مستقیم امریکا در عراق را موجب هدر رفت تریلیون ها دلار از منابع کشور خود دانسته که نتوانسته منافع ایالات متحده را تامین کند. ترامپ بارها در سخنرانی‌های خود از جنگ‌های آمریکا در عراق و لیبی انتقاد کرده و آنها را اشتباه خوانده بود.

قرار داد فروش تسلیحات نظامی چند صد میلیارد دلار امریکا با عربستان و کره جنوبی در زمان پسا ترامپ نشان داده، تا وی از حربه جنگ روانی برای کسب منافع اقتصادی بهره می برد.

با این وصف می توان گفت، خبرهای پیاپی رسانه های غربی مبنی بر اینکه ترامپ عدم پایبندی ایران به برجام را اعلام می کند؛ نیز حربه روانی ای بیش برای کسب امتیازات بیشتر از دولت اعتدالگرای منفعل نباشد و امریکا بدنبال عملی شدن بیشتر روند عقب نشینی های سیاسی از سوی دولت مستقر در ایران باشد.

با این حال، سرنوشت سیاسی ایران از سوی مردم بسیار حائز اهمیت است و علامت سوال بزرگی در اذهان عمومی در خصوص وضعیت اقتصادی کشور پس از تصمیم فردای دونالد ترامپ وجود دارد.

برای مشخص شدن وضعیت اقتصادی ایران با پیش فرض اینکه دونالد ترامپ در پی برهم زدن بازی موجود و کسب امتیازات بیشتر است، در ابتدا باید نگاهی کلی به نتیجه برجام داشته باشیم.

اگر بخواهیم منصفانه به برجام بنگریم، برجام صرفا کارکرد موقت ایجاد آرامش و امنیت روانی جامعه را داشته و اثر خاص اقتصادی ای را بر کشور از خود به جای نگذاشته است. وقتی از مسئولین دولتی سوال می شود که اثر اقتصادی برجام چه بوده است به سه نکته اشاره می کنند. ۱- افزایش فروش نفت ۲- خرید چندین فروند هواپیما ۳- حضور شرکت های متعدد خارجی در ایران

اما واقعیت امر چیست؟ آیا این اظهارات مسئولین دولتی غیر واقعیست؟

در پاسخ باید گفت، این اظهارات صرفا نشان داده نیمه ای از لیوان است و تمامی حقایق را در خود جای نداده است. باید گفت، هر چند در پسا برجام بیش از یک میلیون بشکه بر صادرات نفت کشور افزوده شده، لیکن هنوز مانند قبل، ایران امکان دریافت پول خود را از کشورهای خریدار نفت ندارد. به همین دلیل دولت معادل سهم خود از پول نفت، به بانک مرکزی دستور چاپ پول را داده است. اگر به اخبار اقثصادی یک ماه اخیر بنگرید، می بینید که سازمان سرمایه گذاری و کمکهای اقتصادی و فنی ایران که ذیل وزارت اقتصاد و امور دارایی است، برخلاف وظیفه سازمانی خود با کره جنوبی و چین دو قرار داد دریافت تسهیلات مالی (فاینانس) را برای پروژه های ایرانی به ارزش ۸ و ده میلیارد دلار منعقد نموده و در پی جذب منابع بیشتری از همین طریق از بانک های اروپایی هم است. از سوی دیگر بدهی دولت به شرکت های خصوصی و بانک ها و دیگر نهادها رکورد زنی کرده است. هم اکنون بدهی دولت به بانک های به رقم بیش از ۱۶۶ هزار میلیارد تومان و بدهی دولت به تامین اجتماعی به بیش از ۱۲۰ هزار میلیارد تومان رسیده که رقم بی سابقه ای می باشد. این افزایش بدهی های دولت و کسب فاینانس از بانک های خارجی، همگی ناشی از همان عدم دریافت پول فروش نفت می باشد.

در خصوص خرید چندین فروند هواپیما هم باید گفت، طی صحبت هایی که حسن روحانی، عباس آخوندی و دیگر مسئولین وزارت راه و شهرسازی در زمان خرید و عقد قرارداد این هواپیماها داشتند، قرار بوده که خرید این هواپیماها از طریق فاینانس خارجی صورت گیرد تا عملا مبلغ اقساطی و از محل درآمد آنها پرداخت گردد.

حسن روحانی بهمن ۹۴ در این خصوص گفته بود: « در موضوع قرارداد ۱۶ ساله خرید هواپیما یک دلار از پول نفت را هزینه نمی کنیم بلکه هواپیما اینجا حمل مسافر می کند و بخشی از درآمد به عنوان اجاره هواپیما پرداخت می شود و ظرف ۷ سال با پرداخت این اجاره‌ها که بابت قیمت هواپیما حساب می شود، ما مالک هواپیما می‌شویم.»

 ولی آنچه عملا رخ داده است این بوده که مبلغ تمامی هواپیماهای خریداری شده، از منابع داخلی پرداخت شده است. یک ماه قبل فرهاد پرورش مدیرعامل وقت شرکت هواپیمایی ایران ایر در نشست خبری ورود چهار فروند هواپیمای ATR اعلام کرد و گفت: « از آن منظر که مذاکرات هما با فاینانسرها (تأمین کنندگان منابع مالی خارجی) برای خرید هواپیما هنوز قطعی نشده است، قرار گذاشتیم که خرید هواپیماهای ایرباس و ATR از محل ۳۳۰ میلیون دلار برداشت از صندوق توسعه ملی و به صورت نقدی انجام شود.»

برداشته نشدن تحریم های اعمالی بر نظام پولی و بانکی کشور، مانع از تامین فاینانس این هواپیماها شد. شاید این سوال در ذهن خطور کند که چگونه ایران توانست از چین و کره جنوبی ۱۸ میلیارد دلار فاینانس دریافت کند ولی برای خرید هواپیماها نمی تواند؟ نقش تحریم های برداشته نشده در این میان چیست؟

در پاسخ باید گفت، اگر بانک های چینی و کره ای به ایران وام داده اند، بخاطر تضمین پول نفت ایرانی است که در آن بانک ها بلوکه شده و این تضمین نگرانی آنان را برای برگشت سرمایه خود مطمئن می کند. ولی چنین تضمینی برای بانک های اروپایی وجود ندارد و علیرغم برداشته شدن تحریم ها بر روی کاغذ، سایه تهدید امریکایی بر روی سر آنهاست. همین سایه تهدید موجب شده که در شبکه سوئیفت علی رغم وجود هرگونه مانع کاغذی، هیچ تبادل بانکی ای بین بانک های بزرگ اروپایی با بانک های ایران در پسابرجام وجود نداشته است و همچنان بازرگانان ایرانی نمی توانند از خدمات بانکی بین المللی با اروپایی ها بهره مند شوند.

در پاسخ به ادعای حضور شرکت های متعدد خارجی در ایران هم باید گفت که این حضور هیچ تاثیری بر خروج ایران از رکود اقتصادی نداشته است چرا که آنان به بازار ایران نه برای سرمایه گذاری و تولید در ایران بلکه برای فروش محصولات تولید شده خود در کشور مبدا، می نگرند. کافیست نگاهی به آمار میزان سرمایه گذاری خارجی صورت گرفته در دو سال گذشته و افزایش واردات ایران در پسابرجام بنگرید. به عنوان نمونه می توان کارنامه تراز تجاری ایران در نیمه نخست امسال را مثال زد. بر اساس کارنامه تجارت خارجی در نیم سال اول سال جاری، ۲۳.۵میلیارد دلار انواع کالا وارد کشور شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۵ درصد افزایش نشان می‌دهد، این در حالی است که صادرات غیر نفتی به ۲۳.۵ میلیارد دلار کاهش یافته است. فرانسوی‌ها سود زیادی از برجام برده‌اند به طوری که واردات کالاهای فرانسوی از جانب ایران در ۵ ماه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال ۹۵ بالغ بر  ۲۴.۶ درصد و نسبت به مدت مشابه سال ۹۴ یعنی دوران قبل از برجام ۱۰۷.۳ درصد رشد پیدا کرده است، اما انگلیسی‌ها زرنگ‌تر از فرانسوی‌ها بوده‌اند و صادرات کالا به ایران را در دوران پسابرجام رشد خارق‌العاده‌ای داده‌اند. بر اساس آمار تجارت خارجی، واردات کالای ایران از انگلستان در ۵ ماه اول امسال ۱۸۲ درصد بیشتر از رقم مشابه سال ۹۵ و ۱۶۳.۴ درصد بیشتر از رقم مشابه سال ۹۴ بوده است. بر این اساس می‌توان گفت انگلیسی‌ها پس از برجام صادرات کالا به ایران را تقریبا ۳ برابر کرده‌اند.

برجام بیش از آنکه اثر مبثت اقتصادی داشته باشد، اثر منفی داشته است. امروزه کمتر شرکت و تولیدکننده ایرانی ای را می توانید پیدا کنید که از واردات بی رویه در سالیان اخیر، به ستوه نیامده باشد. دلیل اصلی تجمع پی در پی کارگران هپکو و آذرآب که ناشی از اوضاع نا به سامان مالی این شرکت ها بوده و ورشکسته شدن هزاران کارخانه در کشور، بیش از آنکه دلیلی به نام سوء مدیریت را داشته باشد، واردات بی رویه محصولات مشابه خارجی و دامپینگ (ارزان فروشی) آنها بوده که موجب شده تا محصول ایران توان رقابت با کالای خارجی را نداشته باشد و از عهده تعهدات بانکی و حقوقی خود بر نیاید.

مطمئنا امریکا بدنبال ایجاد تشویش اذهان عمومی و آشفته کردن وضعیت فعلی برای افزایش فشار به دولت خواهد بود تا بتواند با این ابزار، امتیاز بیشتری را کسب نماید.

در اینجا دولت و مردم دو وظیفه مهم را دارند. اینکه دولت به اشتباه خود در روند طی شده معترف گردد و در صدد اصلاح عملکردی خود برآید. مردم نیز از ایجاد صف های طولانی در بازار ارز، سکه و طلا خودداری کنند تا شاهد التهاب بی مورد در بازار نباشیم. مطمئنا هجوم مردمی به بازار ارز، سکه و طلا و افزایش تقاضا، منجر به افزایش قیمت آنها خواهد شد و اثر سوء خود را بر تورم خواهد داشت و آن را افزایش می دهد و با افزایش قیمت در سایر کالاهای مصرفی، دود آن به صورت غیر مستقیم به چشم مردم می رود.