پایگاه خبری تحلیلی 8دی نیوز
https://www.8deynews.com
اعتراض علما و مراجع به «رستاخیز» ادامه دارد/ آیت الله مکارم: آیا قرار است سازمان سینمایی قداست مقدّسات را بشکند؟
اثر برگزیده جشنواره فیلم فجر، جز اشتباهات ساختاری و محتوایی و تاریخی فراوانش که در تناقض با مقاتل مورد تائید است و فیلم را تبدیل به «عاشورا به روایت احمدرضا درویش!» کرده است، اشکالی دارد که مراجع تقلید بارها انجام آن را نهی کرده بودند. در اکثریت فتاوا، نشان دادن چهره حضرت عباس (ع) جایز نبوده است
به گزارش ۸دی نیوز و به نقل از رجانیوز ،در آخرین مورد از سیر اعتراضات به اشتباهات تاریخی فیلم و همچنین نشان دادن چهرهی ذوات مقدسه از جمله حضرت عباس(ع) حضرت آیتالله مکارم شیرازی در نامهای به حجتالله ایوبی رئیس سازمان سینمایی اعتراض خود را به این فیلم نشان داده است.
در این نامه آمده است که: «عدّه قابل توجهی به دفتر ما شکایت کرده اند که چرا در فیلم رستاخیز چهره حضرت قمر بنی هاشم و جمعی دیگر از شهدای کربلا علیهم السلام به طور مشخص نشان داده شده و می دانیم این کار آثار نامطلوبی دارد و نیز به بعضی از وقایع تاریخی آن ایراد کرده اند. آیا بنا بر این است که سازمان سینمایی قداست مقدّسات را بشکند و از خطوط قرمز بگذرد؟!»
اما پیش از این نیز عده زیادی از علما، مراجع و همچنین مداحان اهل بیت علیهم السلام به انتقاد از این فیلم پرداخته بودند. از جمله در آخرین مورد از انتقاد مداحان به این فیلم عبدالرضا هلالی انتقادات تندی را به این فیلم و سازندگان آن وارد کرده است و گفته است که: «شما می خواهید مثال بزنید و از تخیلتان استفاده کنید، خب این همه سوژه تاریخی! اما شما حق ندارید در مورد مبدا تاریخی و تعامل و تعالی بشر نظر بدهید. سر سلسه انقلاب های عالم امام حسین (ع) است. حتی کسانی که منش امام حسین (ع) را قبول ندارند؛ رهبر انقلاب های خودشان را امام حسین (ع) می دانند همچون گاندی! برای این جریان به این مهمی خیلی بیجا می کنید به بهانه کار هنری انحراف ایجاد می کنید. چرا گیر دادید به امام حسین(ع)؟ آنقدر قشنگ به این مسائل وارد می شوند و تحریف می کنند! آقای درویش مبنای تاریخی ساخت این فیلم کجاست؟ و از کجا در آمده است؟ شما اگر یک سند آوردی که پسر حر در شام و کوفه بوده من دست شما را می بوسم!»
عبدالرضا هلالی با اشاره به نمایش چهره معصومین در این فیلم گفته است که: «نکته بعد هم نشان دادن چهره شخصیت هایی است که آرمان های ما هستند! چهره ایی که همه جوانمردان و شهدای عالم به جایگاهش غبطه می خورند. نشان دادن چهره ای که امام حسین(ع) به آن می فرمایند به نفسی انت! ما برای کوچکترین بی حرمتی که می خواستند به حرم حضرت زینب(س) کنند، این همه شهید دادیم. این درست است که هیبت ناموس خدا را نشان دهند؟ این توهین نیست؟
این شوخی نیست. نمی دانم متولی کیست، کمیسیون فرهنگی مجلس یا دولت. ما از شما می خواهیم که یک گروهی تشکیل دهند، هم جلوی این فیلم را بگیرند و هم ریشه ساخت این فیلم را دربیاورند. در محکم ترین مقتل ها ۲-۳ جمله بیشتر در مورد بکر بن حر نداریم. در لهوف که مستند است نوشته است “و اما پسر حر بود که به شهادت رسید و وی جزو اولین شهدای کربلا بود”. حالا داستان را عشقی می کنند! این را چه کنیم!؟ می دانی در مورد که حرف می زنیم؟ این حرف ها وهن است و سخیف است!»
اما پیش از این نیز حاجمنصور ارضی و مجید بنیفاطمه از مداحان اهل بیت به اشتباهات فراوان تاریخی «رستاخیز» و همچنین نمایش چهرهی حضرت ابالفضلالعباس(ع) در آن اعتراض کرده بودند.
حاج منصور ارضی با انتقاد از این فیلم گفته بود که: «در این جشنواره فیلم اخیر، فیلمی را درباره امام حسین(ع) پخش کردند که صدای خود مسئولان هم در آمده است و آنهایی که درد را شناختند فریادشان بلند است…مراجع تقلید درباره حرام بودن نشان دادن تصویر معصومان(ع) فتوا داده اند. اما نشان دادن عکس و صورت اینها تنها بخشی از مشکلات این فیلم است؛ حالا هر چقدر هم می خواهند به طراح و سازنده و هنرپیشه های داخلی و رقاصان خارجی آن جایزه بدهند.»
سیدمجید بنیفاطمه نیز با انتشار یادداشتی در انتقاد از این فیلم گفته بود که: «حال سوال این جاست که سازندگان فیلم «رستاخیز» با چه کسانی برای ساخت این فیلم مشورت کرده اند و از چه مشاوران و متخصصان دینی و تاریخی استفاده کرده اند که خروجی این اثر تا این اندازه با اصل تاریخ در تضاد است و در بسیاری از موارد به سمت تحریف واقعه عاشورا رفته است؟ آیا نباید برای هرکاری به سراغ متخصص آن رفت؟ آقای درویش و دوستانشان تا به حال ارباب مقاتل حضرت سیدالشهدا(ع) را خواندهاند؟ اگر خواندهاند این چه برداشتی است که در «رستاخیز» ارائه دادهاند؟ اگر هم نخواندهاند که کار بسیار اشتباهی کردهاند که بدون مطالعه به سراغ ساخت چنین فیلمی آمده اند…»
بنیفاطمه در ادامه این یادداشت نوشته است: «مثلاً آیا هیچ عقل سلیمی به این موضوع رای می دهد که در آن معرکه و میدان جنگ بساط عشق زمینی یک مرد به یک زن پهن شود که در این فیلم شاهد آن هستیم؟ کجای تاریخ نوشته شده که عشق پسر حضرت حر(ع) به یکی از زنان کاروان سیدالشهدا (ع) باعث پیوستن او به سپاه حق شده است؟ (این موضوع نوعی توهین نیز به حضرت حر(ع) می باشد. در جایی که وهب مسیحی که یکی- دو شب از ازدواجش نگذشته، با دیدن امام حسین (ع) دین خود را تغییر می دهد و همراه با همسر و مادرش با حضرت عازم کربلا می شود)… متاسفانه در این فیلم سینمایی آنطور نشان داده شده که بیشتر از آنکه پسر حر (ع) جذب عشق اباعبدالله (ع) شود به خاطر عشق زمینی خود به سمت سپاه آل الله (ع) کشیده شده که جای تامل و تاسف دارد!
وی در انتها با انتقاد از سازندگان فیلم «رستاخیز» آورده است که: «وقتی نمی توانیم اثری در خور ِ شان واقعه عاشورا بسازیم، بیاییم و برای امام حسین (ع) فیلم نسازیم! چه اصراری داریم تصورات مردمی که از کودکی با امام حسین (ع) خو گرفته اند را با تخیلات خود تخریب کنیم؟ اجازه دهیم مردم در خلوت خود، با مطالعه تاریخ و پای منبرها حادثه کربلا را برای خود تصویر کنند و معرفت خود را با مطالعه زندگینامه و کتب خاصی که در مورد ائمه (ع) به رشته تحریر در آمده بالا ببرند نه با فیلمهای شما!»
حسین سازور از دیگر مداحان اهل بیت نیز در مصاحبهای به ساخت این فیلم اعتراض کرده و گفت که: «وقتی علمای ما و بزرگان ما به تمثال خیالی حضرت ابوالفضل (ع) ایراد گرفتند و گفتند که بهتر است که چنین تمثالهایی نصب نشود، چطور در برابر فیلمی که میخواهد چهره حضرت ابوالفضل را نشان بدهد سکوت کنیم؟»
اعتراض مراجع؛ از «مختارنامه» تا «رستاخیز»
اما جز مداحان اهل بیت که واکنشهای تند و صریحی نسبت به نمایش چهره معصومین در «رستاخیز» داشتند. اینبار نیز مراجع، مرجع اصلی دریافت نظر صحیح در مورد فیلم «رستاخیز» بودند و اتفاقا ایشان نیز به این موضوع ورود کردند و واکنشهای انتقادآمیزی نسبت به این موضوع داشتند. واکنشهایی که البته سابقه آن در سریال مختارنامه نیز وجود داشت و دور از انتظار هم نبود.
در همین زمینه در اولین اعتراضها به فیلم «رستاخیز» دفتر آیتالله وحید خراسانی ضمن ابراز ناراحتی از نشان دادن تمثال و تصاویر مربوط به چهره حضرت عباس (ع) و تکرار آن، اعلام کرد که دیدن این فیلم توسط مقلدان ایشان جایز نیست.
آیتالله وحید خراسانی پیش از این در زمان پخش سریال مختارنامه نیز واکنش تندی نسبت به نمایش چهره حضرت ابالفضلالعباس(ع) نشان داده بودند و همین واکنش نیز منجر به عدم نمایش قسمتهایی از سریال مختارنامه شد. ایشان در آن زمان در اعتراض به سریال مختارنامه گفته بودند که: « شنیدهام میخواهند قمر بنی هاشم را به نقش هنرپیشهها درآورند. قمر بنی هاشم کسی است که حجت خدا مقابل قبر او میایستد و میگوید: «سلام خدا، سلام تمام انبیا، سلام تمام اوصیا، سلام تمام شهدا بر تو یا بن امیرالمومنین». قمر بنی هاشم کسی است که ۱۲۴ هزار پیغمبر، هر صبح و شب به او سلام میکنند. حال این شخصیت را می خواهند به نقش هنرپیشهها درآورند … خدا نکند که چنین کاری را انجام دهند، که اگر بکنند، آن وقت هر چه پیش آید و هر چه ما بگوییم، معذوریم.»
اما جز دفتر آیتالله وحید خراسانی، آیتالله علوی گرگانی از مراجع عظام قم نیز با انتشار بیانیهای ضمن محکوم کردن این اقدام تأکید کردند که اینگونه رفتارها در سایه سهلانگاری وزارت ارشاد محقق شده است که باعث سوء استفاده برخی فیلمسازان شده است.
ایشان در بیانیهای که در اعتراض به فیلم «رستاخیز» منتشر کردهاند آوردهاند که: «متأسفانه در آستانه سی و پنجمین بهار انقلاب که با اعتقاد و ایمان مردم و رهبری مراجع عظام مخصوصا امام خمینی رحمه الله به بار نشست، بر خلاف نظر عموم مراجع مبنیبر عدم جواز نشان دادن تصویر ذوات مقدسه در فیلمها، در فیلمی در جشنواره فجر این ذوات نشان داده شد. لذا این موضوع نوعی بیاحترامی و بیتوجهی به نظر دینی مراجع تقلید میباشد و باعث حرمت شکنی عظمت امامزادگان بزرگوار خواهد شد و لذا اینجانب این عمل را محکوم میکنم.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «شکی نیست که اینگونه رفتارها در سایه سهل انگاری وزارت ارشاد محقق شده است که باعث سوءاستفاده برخی فیلمسازان شده است و لذا توصیه میشود وزارت محترم ارشاد در نظارتهای خود دقت بیشتری به خرج داده و شرایط و نکات شرعی را رعایت کنند. طبیعی است عدم توجه به نصایح علما موجب کمرنگ شدن اعتماد قشر متدین به دستگاههای فرهنگی شده و کمرنگ شدن عظمت امامزادگان موجب توبیخ و بلکه عقاب الهی در قیامت خواهد شد و همه مسئولین باید خود را برای جوابگویی در روز حساب آماده کنند.»
در ادامه روند اعتراض به «رستاخیز» اما آیتالله مقتدایی نیز با تاکید بر اینکه نمایش چهره ذوات مقدسه بیاشکال نیست، گفته است که: این بزرگواران قداست بالایی در بین شیعیان و افراد متدین دارند، لذا نباید چهره آنان به صورت شفاف نشان داده شود…آنچه در فیلم رستاخیز رخ داده است کار خوبی نیست و ما باید حرمت اهل بیت (ع) را نگه داریم. اگر خودمان به دست خودمان حرمت اهل بیت (ع) و فرزندانشان را حفظ نکنیم، چه توقعی از تکفیریون و سلفیون خواهیم داشت؟.. من به عوامل فیلم رستاخیز توصیه میکنم که از نمایش چهره فرزندان معصومین (ع) همچون حضرت ابوالفضل العباس (ع) خودداری کنند تا عاقبتشان ختم به خیر گردد.»
با این همه و با وجود اعتراض مراجع پس از نمایش «رستاخیز» در جشنواره، باید به این نکته اشاره کرد که این مسئله موضوع تازهای نیست و پیش از این علما و مراجع به کارگردان فیلم مختارنامه و مدیران صداوسیما که قصد به تصویر کشیدن چهره حضرت عباس (ع) را داشتند توصیه کردند که از این کار امتناع کنند و در نهایت صحنههای مورد اعتراض از سریال حذف شد. موضوعی که احمدرضا درویش، کارگردان فیلم «رستاخیز»، بیتوجه به آنها دست به نمایش چهرهی حضرت عباس(ع)، حضرت علی اکبر(ع)، حضرت قاسم(ع) و .. زد و با توجه به مشکلات تاریخی و ساختاری فیلمش حاشیههای فعلی را در سینمای ایران به وجود آورد.
اما جز آیتالله وحید خراسانی و آیتالله علوی گرگانی که در مورد اخیر نیز صریحا موضع گرفتهاند، تعدادی دیگر از مراجع عظام نیز در زمان پخش سریال مختارنامه در پاسخ به استفتائاتی نمایش چهره ذوات مقدسه را جایز ندانسته بودند که نظرات ایشان عبارتند از:
آیتالله مکارمشیرازی: در مورد حضرت قمر بنیهاشم (ع)، نشان دادن چهره آشکار به مصلحت نیست و بهترین راه حل این است که مانند معصومین (ع) چهره ایشان را به صورت مبهم و در هالهای از نور نشان دهند تا مشکلی پیش نیاید.
آیتالله مظاهریاصفهانی: این کار حرام است و باید نباشد.
آیتالله موسویاردبیلی: به طور کلی هرگونه عملی که موجب وهن و بیحرمتی به ساحت مقدس اهلبیت (ع) و از آن جمله حضرت ابوالفضل عباس بن امیرالمومنین(ع) شود و یا مستلزم مفسدهای باشد جایز نیست. بر مسئولان لازم است که رعایت کنند.
آیتالله ملکوتیتبریزی: بهتر، بلکه لازم است به نحوی از هاله نور از نشان دادن استفاده شود.
آیتالله حسینیشاهرودی: چون احتمال میرود که نشان دادن چهره مبارک قمر بنیهاشم(ع) در فیلم، مستلزم وهن به ساحت مقدس ایشان شود بنابراین نباید نشان داده شود.
آیتالله صافیگلپایگانی: جواب همان است که حضرت آیتالله وحید فرمودهاند.
استفتاء رجانیوز از مراجع
با همهی این توضیحات و وجود نظر صریح مراجع در این مورد و همچنین ورود مداحان به موضوع و انتقادات صریح کارشناسان و منتقدان سینمایی به فیلم «رستاخیز» اما برای روشنتر شدن موضوع باز هم «رجانیوز» اقدام به انجام استفتاء از مراجع عظام تقلید کرد که نظر دقیقتر مراجع از جمله مراجعی که هنوز به این موضوع ورود نکردهاند مشخص گردد.
در این استفاتاء از مراجع عظام پرسیده شد: «با سلام. به استحضار آن مرجع گرانقدر میرسانم که اخیرا در یکی از فیلمهای پخش شده در جشنواره فیلم فجر چهره حضرت ابالفضلالعباس(ع) به نمایش درآمده است و سازندگان فیلم در توجیه این اقدام خود گفتهاند که «با اجازه برخی از مراجع این کار را انجام دادهایم» سوال بنده از محضر مبارک شما این میباشد که ایا نمایش چهره حضرت ابالفضلالعباس(ع) از نظر گرانقدر شما جائز میباشد؟» که پاسخ صریح مراجع به شرح زیر میباشد:
حضرت آیتاللهالعظمی شبیری زنجانی: به طور کلی تابع صدق وهن و هتک شخصیت حضرات است. سزاوار است در غیر این مورد هم نهایت حساسیت صورت پذیرد.
حضرت آیتاللهالعظمی نوری همدانی: در فرض سوال، جایز نیست.
حضرت آیتاللهالعظمی علوی گرگانی: حضرت ابوالفضل العباس علیهالسلام از جایگاه ممتاز و ویژهای در میان عموم مردم برخوردار است و نشان دادن چهره ایشان موجب وهن به مقام شامخ ایشان است و لذا نشان دادن چهره این بزرگوار و شخصیتهای مقدس دیگر جایز نیست.
کلام آخر:
«عاشورا» سوژهای نیست که هرکسی، با هر سطح از دغدغه و سواد تاریخی و همچنین تواناییهای تکنیکی بتواند به آن نزدیک شود و از آن فیلم سینمایی بسازد. آنهم فیلمی که قرار است کل واقعه را عینا بازسازی کند. این موضوعیست که نزدیک نشدن به آن، بهتر از بد نزدیک شدن و تولید اثر ضعیف راجع به آن است و متاسفانه «رستاخیز» اثر ضعیفیست.
اثر برگزیده هیئت داوران جشنواره فیلم فجر، جز اشتباهات ساختاری و اشتباهات محتوایی و تاریخی فراوانش که در تناقض با مقاتل مورد تائید است و فیلم را تبدیل به «عاشورا به روایت احمدرضا درویش!» کرده است، اشکالی دارد که مراجع تقلید بارها انجام آن را نهی کرده بودند. در اکثریت فتاوا، نشان دادن چهره حضرت عباس(ع) جایز نبوده است که کارگردان این فیلم با نادیده گرفتن نظر مراجع و علمای دین برای جذابیت بیشتر فیلم و بدون توجه به تقدسزدایی از این الگوی دینی کار را خود را به پایان برده است و همین هم در همین چند روز اعتراضات بسیاری را برانگیخته است. حال باید صبر کرد و دید مسئولان برای اکران عمومی فیلم برگزیدهشان فکری برای حل مشکلاتش خواهند کرد یا تن به اعتراضات بیشتر خواهند داد.
نظرات