گیلان گردی؛

رانکوه کجاست

بخش رانکوه آخرین بخش شرقی استان گیلان است . از شمال به دریای خزر ، از شرق به تنکابن مازندران ، از جنوب به رودبار الموت و رودبار حسینقلی خانی یا رودبار محمد زمان خانی و از غرب به دیلمان و لاهیجان محدود می شود.

رانکوه کجاست

به گزارش ۸دی، رانکوه یکی از شهرها و مناطق استان گیلان در شمال ایران است که از شمال به دریای کاسپین و از جنوب به خط‌الراس اصلی رشته کوه البرز می‌رسد.

این شهر با جمعیت ۲٬۲۲۴ نفر (برآورد ۱۳۹۰) در بخش رانکوه شهرستان املش قرار دارد.

موقعیت جغرافیایی

رانکوه نام منطقه‌ای است از گیلان و حدود آن بشرح زیر است: از طرف شمال دریای خزر، از جنوب خطالرأس اصلی سلسلهٔ جبال البرز که حد طبیعی گیلان و قزوین است، از خاور شهرستان شهسوار (چابکسر آخرین ده رانکوه ازطرف باختر است). بنابراین این منطقهٔ رانکوه همان بخش‌های رودسر و لنگرود است.

براساس آخرین تقسیمات کشوری شهر سرسبز رانکوه یکی ازشهرهای شهرستان املش است که در پنج کیلومتری جنوب شرقی شهر املش واقع شده‌است. این شهر از شمال و شرق به شهرستان رودسرو شهرهای رحیم آبادو کلاچای ارتباط دارد و در سال ۱۳۸۲ ازتجمیع سه روستای آسیابسران-اسماعیل گوابر سفلی به مرکزیت شبخوسلات به شهر تبدیل شد. وسعت این شهر ۲۵۰ هکتار وجمعیت آن ۲٬۶۵۰ نفر (برآورد ۱۳۸۳خ.)است.

آب و هوا

قسمت جنوبی جنگلی و کوهستانی و خوش آب و هوا و سردسیر و قسمت شمالی که در ساحل دریای خزر و در جلگه واقع است مانند گیلان معتدل و مرطوبست.

شغل و محصولات

محصول عمدهٔ آن چای، ابریشم، کنف، غلات و فندق است.

رودها

آب قراء جلگه از رودخانه‌های پلرود، شلمان رود، خشک رود، سیاهکل رود، سامان رود و لنگرود؛ و آب قراء کوهستانی از چشمه سار و رودخانه‌های محلی و استخر تأمین می‌شود.

روستاها و آبادی ها

بخش رودسر خود از یازده دهستان بشرح زیرتشکیل شده‌است، حومه، املش، پلرودباز، رحیم آباد، سیارستاق قشلاقی، سیاهکل رود، اوشیان، اشکور وسطی، اشکورپائین، سیارستاق ییلاقی و سمام، که جمع دیه‌های بخش ۴۰۲ آبادی و کوچک و بزرگ با ۸۷هزار تن نفوس می‌باشد و بخش لنگرود نیز از ۵۸ آبادی کوچک و بزرگ تشکیل شده که جمعیت بخش باضافهٔ خود شهر در حدود ۴۰ هزارتن است و دیه‌های مهم آن عبارتند از: شلمان، دیوشل، نالکیاشر، بجاریس، فتیده، گلسفید، دریاسر، دریاکنار، ملاطه، سیگارود، و کیاکلایه. راه شوسهٔ لاهیجان به شهسوار از وسط این بخش عبور می‌کند و علاوه بر آن راههای فرعی نیزدر داخل بخش وجود دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۲).

تاریخ رانکوه

در جعرافیای سیاسی کیهان این منطقه تحت عنوان «رانکوه و لنگرود» آمده. مؤلف کتاب گوید: «شرقی ترین ناحیهٔ گیلان و طول آن ۴۴ و عرض آن ۴۳هزار گز و عبارت است از حاشیهٔ باریکی از بحر خزر که متدرجاً از طرف جنوب ارتفاعش فزونی می‌یابد و بکوههای دیلمان متصل می‌شود. رانکوه بچندین بلوک تقسیم می‌شود از این قرار: رودسر، لنگرود، رانکوه، گزاف رود، سمام، سیارستاق، اشکور سفلی، اشکور علیا، که لنگرود مرکز رانکوه‌است». (رجوع کنید: لغت نامه دهخدا ذیل واژه لنگرود و رودسر و نیز کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۲ و نیز جغرافیای سیاسی کیهان و هم چنین فهرست سفرنامهٔ مازندران و استرآباد رابینو )

و نیز در کتاب جغرافیای سیاسی کیهان آمده‌است: از بلوکهای رانکوه‌است و در جنوب لنگرود واقع شده و دارای ۱۰۰۰۰ نفر جمعیت است. محصولات آن ابریشم و برنج و مرکبات است و در نقاط مرتفع آن زراعت جو و تربیت جانوران اهلی معمول است و دیه‌های معتبر آن شلمان و سیاهکل است. (از جغرافیای سیاسی کیهان ص ۲۷۲).

رانکوه در تاریخ هوسم و گیلان شرقی نقش اساسی داشته است. در قدیم حکومت کیاییان در آن جا شکل گرفته است. زیدیان ناصری در آن جا حکومت داشتند و در کنار زیدیان قاسمی که در تنکابن و رامسر تا چالوس حکومت داشتند قدرت منطقه شمالی و دیلمان و اشکورات به شمار می آمدند.

سید رکابزن کیای حسنی حاکم تنکابن از اهالی رانکوه بود. از وی خواسته شد تا برای حکومت به سخت سر و تنکابن برود. علت این درخواست به نوشته مرعشی نزدیکی به رانکوه وطن پیشین اش بود. البته گرایش مذهبی او (یعنی مذهب زیدی) هم در این انتخاب مؤثر بوده‌است. سید رکابزن پذیرفت و او و پیروانش را در منطقه گرمه رود سخت سر یعنی رامسر کنونی در کنار هتل مشهور رامسر اسکان داد. با آمدن سید علی کیا به منطقه سخت سر، بین او و خاندان ناصروند که در رانکوه ساکن و با پدر سید علی کیا جنگیده بودند، درگیری پیش آمد. سید رکابزن، به علت نداشتن قدرت رویارویی با امرای ناصروند با آنها صلح کرد، در نتیجه سید علی ناچار به بازگشت به مازندران گردید. در مازندران، سید علی با پشتیبانی قوام الدین مرعشی به تنکابن حمله کرد. جنگ میان سید علی و فرزند رکابزن درگرفت و سید علی پیروز شد و بر تنکابن مسلط شد. به این ترتیب حکومت سادات کیا در سال ۷۶۹ قمری/ ۱۳۶۷میلادی آغاز شد.

پیشوای دینی تنکابن از مازندران کیا ابوالحسین مشهور به الموید بالله بود. المؤید بالله پس از چندسال فرمانروایی بر هوسم ازتخت فرمانروایی فروافتاد و به رستمداد گریخت و چندسالی را درآنجا گذراند و در پایان به تنکابن رفت ودر روستایی به نام شیرایه کلایه بارانداخت و با پیرامونیانش به گذران روزگار و پراکندن باور خود درمیان باشندگان آن سامان پرداخت. دل بستن مردم تنکابن به باور شاخه قاسمیه آئین زیدیه، زمینه را برای توانیابی دگر باره مؤیدیان فراهم آورد وکسی ازمیان مؤیدیان – که در هیچ نوشته نامی از او نیست – در نخستین سا لهای سده هشتم به پا خاست وتوانست از فروپاشی توانمندی فرمانروایان بومی گیلان و سستی توان فرمانروایان بومی مازندران سود برد و در زمانی کوتاه سامان تنکابن و پس تر از آن برخی از پاره‌های دیلمان را زیرفرمان خودآورد وبه آرامش برآنها فرمان راند.

با گذشت زمان تخت فرمانروایی تنکابن نشستگاه سید رکابزن کیا فرمانروای مؤیدی شد و از آنجا که وی شیعه زیدی بود و فروپاشی فرمانروایی‌های سنی گیلان می‌توانست زمینه قدرت بیشتر او را فراهم آورد، برآن بود که با سادات قوامی متحد شود و از توان آنها برای ستیزه با ناصروندان بهره گیرد. آمادگی سیدرکابزن کیا برای همبستگی با سادات مازندران سبب کامیابی محمدتاج الدین برفجانی شد و از این رو سید علی کیا که پایگاه نزدیکی به گیلان یافته بود راهی تنکابن شد ودر گرمرود بار انداخت. بازگشت سادات کیایی به تنکابن، ناصروندان را به تکاپو برای راندن آنها و پاسداری از سرزمین زیر فرمان و فرمانروایی خود واداشت و امیره محمد فرمانروای رانکوه به امید آن که پسرش امیرنوپاشا توان راندن سادات را داشته باشد به سود او از تخت کناره گرفت و فرمانروایی را به وی سپرد و خود به چهارده رفت. امیر نوپاشا پس از نشستن بر تخت فرمانروایی بر آن شد که بدون یاری گرفتن از پسرعموی خود امیر جهان که بر لاهیجان فرمان می‌راند، بر سادات تاخته و آنان را به گریز وا دارد و از این راه نامی بزرگ یابد، وازاین رو لشکری آراست و راهی گرمه رود شد.

مختصری درباره رانکوه

بخش رانکوه آخرین بخش شرقی استان گیلان است . از شمال به دریای خزر ، از شرق به تنکابن مازندران ، از جنوب به رودبار الموت و رودبار حسینقلی خانی یا رودبار محمد زمان خانی و از غرب به دیلمان و لاهیجان محدود می شود . حد اصلی رانکوه در مشرق دریاسر بوده است . اما حدود صد سال است که لنگرود و دهکده های اطراف آن از لاهیجان جدا شده و به رانکوه ملحق شده است . از آن وقت تا امروز این بخش به نام رانکوه و لنگرود خوانده می شود .

 

پهنای آن از کناره های لنگرود تا رودسورخانی که مازندران را از گیلان جدا می کند ، چهل چهار کیلومتر و درازای آن از مصب پلرود تا گردنه ی گون کل پنجاه و سه کیلومتر است زمین هموار و دشت آن ، از پای ارتفاعات تا کناره ی دریای خزر در امتداد املش نوزده تا بیست کیلومتر در نزدیکی سامان مازندران به سه کیلومتر می رسد و اراضی کوهستان آن شامل اشکور و سمام و شاهجان است .

 

شهر رانکوه در بخش رانکوه شهرستان املش واقع گردیده و مختصات جغرافیایی آن ۵۰ درجه و ۱۳ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۲ دقیقه عرض شمالی است . از لحاظ موقعیت نسبی این شهر در منتها الیه بخش جلگه ای و ابتدای بخش پایکوهی شهرستان املش واقع گردیده و نسبت به سواحل دریای خزر نیز حدود ۱۵ کیلومتر فاصله دارد . رودخانه کیارود در حاشیه بخش شرقی شهر به صورت شمالی – جنوبی جریان دارد .

شهر رانکوه از توابع شهرستان املش استان گیلان است . رانکوه نسبت به رشت ( مرکز استان گیلان ) حدود ۷۳ کیلومتر فاصله دارد .

وضع توپوگرافی :

شهر رانکوه در انتهای بخش جلگه ای و ابتدای بخش پایکوهی استان گیلان واقع گردیده ، بنابراین قسمتهایی از شهر شیبدار بوده و بقیه قسمت ها تقریبا مسطح و هموار هستند . بطور کلی اراضی بخش شمالی و تا حدودی مرکزی شهر همچنین قسمت کوچکی از بخش جنوبی دارای شیب تقریبا مناسب بوده ، در صورتیکه مابین قسمتهای مذکور ، راضی با شیب تند وجود دارد .

منابع

  • فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۲
  • ظهیرالدین بن نصیرالدین مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۷ش
  • کناررودی، قربانعلی. «علل تداوم حکومت سادات آل کیا در گیلان». فصلنامه شیعه شناسی (قم: موسسه شیعه شناسی)، ش. ۳۴ (تابستان ۱۳۹۰): ۱۴۷ تا
  • تاریخ گیلان و دیلمستان
  • پرتو، افشین. «زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فکری برپایی فرمانروایی کیاییان». نخستین همایش ملی ایران‌شناسی (تهران: بنیاد ایران شناسی)، خرداد ۱۳۸۱
  • پناهی، عباس. «چگونگی تغییر مذهب مردم گیلان از تشیع زیدی به تشیع دوازده امامی در عصر صفوی». فصلنامه شیعه شناسی (قم: موسسه شیعه شناسی)، ش. ۲۶ (تابستان ۱۳۸۸): ۷۷ تا ۱۰۶
  • سفرنامهٔ مازندران و استرآباد نوشته رابینو.

منبع: وی کی پدیا و باشگاه خبرنگاران

نظرات

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط پایگاه خبری تحلیلی 8دی در وبسایت منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد، منتشر نخواهد شد.
ناشناس
بهتر است بجای کاسپین بگویید دریای خزر یا مازندران عزیزان
در حاشیه