به گزارش ۸دی، به نقل از فرهنگ، در میان کشورهای عربی و حوزه خلیج‌فارس، عمان تنها کشوری است که معمولاً اخبار خاصی از آن در صدر رسانه‌های منطقه‌ای و جهانی منتشر نمی‌شود. گویا در این کشور سکوت حکم‌فرماست،نه جنگی، نه اعتراضی، نه اقدام تروریستی و نه هیچ‌چیز دیگر.در این کشور کوچک حاشیه خلیج‌فارس چه می‌گذرد؟

یکی از نکات قابل‌توجه درباره این کشور این است که آیا در عمان شیعه وجود دارد و اگر وجود دارد جامعه شیعیان عمان در چه شرایطی به سر می‌برد؟ نوشتار پیش رو تلاش دارد تا ترسیمی از اوضاع جامعه شیعیان عمان ارائه دهد.

عمان تنها کشور در جهان اسلام هست که مذهب رسمی مردمان آن اباضی است، بااین‌حال مذاهب و فرقه‌های دیگری نیز در عمان وجود دارند، که در اقلیت می‌باشند. ازجمله این گروها اهل تسنن هستند که در استان ظفار و بخش‌های شمالی استقرار دارند.

امروزه شیعیان از نیروهای تأثیرگذار در جامعه عمان وصاحب پست های کلیدی در این کشور هستند و رهبران جامعه عمان آن‌ها را شهروندانی پرهیزکار و صالح می‌دانند. ازنظر اقتصادی شیعیان از موقعیت خوبی برخوردار و از جهت فرهنگی مردمی پیشرفته هستند.شیعیان از دیرباز در عمان به سر می‌برده‌اند. آن‌ها عمدتاً در پایتخت- مسقط- و نیز شهرهای استان ساحلی «باطنه»اقامت دارند. شیعیان عمان سه طیف اجتماعی مشخص دارند:

۱-لواتیا، یا خوجه ها، که به حیدرآبادی‌ها نیز معروف‌اند و ریشه هندی دارند.

۲-بحارنه، که عنوان شیعیان مهاجر از بحرین و مناطقی شمالی خلیج‌فارس است.

۳-عجمی‌ها، که در یک‌صد سال گذشته از شهرهای جنوبی ایران به عمان رفته‌اند.

طوایف مذکور در نظام سنتی خلیجی، امروز به‌صورت قبایلی با همین نام‌ها شناخته می‌شوند. هر یک از آنان شیخ مخصوص به خود را دارند. گروه‌بندی شیعیان عمان با نامهای حیدر آبادیها، بحرینی‌ها، و عجمی‌ها، در وهله نخست مهاجر بودن و ریشه خارجی داشتن آن‌ها را نشان می‌دهد، تا جایی که برخی معتقدند؛ شیعیان عمان از عمانی‌های اصیل نیستند.

لواتیا یا خوجه ها:

بزرگ‌ترین جامعه شیعیان عمان، لواتیان هستند، که از ثروتمندترین طبقات کشورند. افراد زیادی از آنان مقام‌های بالای دولتی را احراز کرده‌اند. لواتیان در میان خود تجار بزرگ و معروفی دارند.در مورد اصل آن‌ها روایات مختلفی است. بعضی معتقدند آنان عمانی‌های بوده‌اند که براثر درگیری‌هایی با اتباع سایر مذاهب این کشور، به هند کوچ کرده و پس از مدتی مجدداً به عمان بازگشته‌اند. همچنین گفته می‌شود که اجداد آن‌ها حدود۵۰۰ سال پیش به دنبال تجارت از هند به مسقط آمده و در کنار بندر این شهر سکنا گزیده‌اند.

عده‌ای نیز مهاجرت شیعیان حیدرآبادی را به همراه دیگر هندیان به زمان استعمار انگلیس بازمی‌گردانند. بیشتر افراد این گروه در یک شهرک محصور و مجزا در درون شهر مطرح زندگی می‌کنند و مسجدی نیز ویژه خود بر کناره ساحل دارند. ازجمله شخصیت‌های صاحب‌منصب این گروه می‌توان به افرادی چون: محمد بن موسی یوسف( وزیر)- حسن بن سعید بن محمد (معاون وزیر)- مقبول علی سلطان (ریس اتاق بازرگانی و صنعت عمان) و … اشاره کرد.

بحرینی ها یا بحارنه:

گروه دوم از شیعیان عمان بحرینی‌ها یا بحارنه هستند که چون از بحرین قدیم درنتیجه اعمال فشار خلفای اموی و عباسی بر شیعیان به عمان مهاجرت کرده‌اند به این نام شهرت دارند. در خصوص هجرت بحارنه به عمان ظاهراً یک عامل مهم در تاریخ چند صدساله عمان تأثیر زیادی داشته است. و آن سیاست اجاره بنادر و جزایر خلیج‌فارس، ازجمله بحرین، است که حکام عمان برای امور تجاری و دریانوردی بدان عمل می‌کنند. بحارنه گرچه کوچک‌ترین جامعه شیعه عمان را تشکیل می‌دهند. به سبب وجود افراد ذی‌نفوذی که در دستگاه دولت دارند و نیز اعتبار تجار بزرگ آنان از موقعیت و معروفیتی شبیه شیعیان لواتی برخوردار هستند. نخستین سفیر عمان (شیخ احمد بن نعمان بن محسن کعبی) که به ایالت متحده اعزام‌شده از این گروه شیعیان بوده است.

عجم ها:

گروه سوم از شیعیان عمان عجم‌ها و بلوچ‌ها هستند که بر شهروندان ایرانی اطلاق می‌شود که اصالتاً ایرانی هستند که علاوه بر نزدیکی و روابط دو کشور، عدم توجه و رسیدگی رژیم پهلوی به مناطق محروم و جنوبی ایران، اجباری ساختن نظام‌وظیفه و وادار ساختن زنان به کشف حجاب از عوامل مهاجرت ایرانیان به عمان بوده است. قبیله عجم‌ها اکنون به‌صورت یکی از مهم‌ترین قبایل شیعه عمان درآمده‌اند، و در میان آن‌ها اعیان و مقامات دولتی نیز وجود دارد.

موقعیت سیاسی و اجتماعی شیعیان عمان:

شیعیان برخلاف درصد نسبتاً کم، در کشور عمان ازنظر اقتصادی، در رأس هرم جای دارند و بسیاری از آنان، صاحبان پروژه‌های بزرگ صنعتی و بازرگانی هستند. شیعیان از نیروهای تأثیرگذار در امور سیاسی و اجتماعی هم به شمار می‌آیند و ازنظر فرهنگی و آموزشی پیشرفته‌اند.ازاین‌رو از جایگاه نسبتاً بهتری در جامعه برخوردار هستند. علاوه بر جمعیت‌های سه‌گانه شیعیان عمان، پیوسته تعدادی از شیعیان از کشورهای هند، پاکستان، ایران، لبنان، سودان، تونس، عراق، و نیز کشورهای خلیج‌فارس برای کار و فعالیت‌های تجاری به عمان روی می‌آورند. نزدیک به یک‌سوم جمعیت عمان را خارجیان- و به‌ویژه کارگران آسیایی- تشکیل می‌دهد. و این عده، که به لحاظ تعداد خود جمعیتی به‌حساب می‌آیند، هرکدام تشکیلات مذهبی خاص خود را دارد.

سیاست جاری در عمان پرهیز از مذهب گرایی و تعصبات فرقه‌ای است، به‌طوری‌که مذهب خاندان سلطنتی، یعنی اباضی، در قیاس با مذاهب دیگر مداراگر و آسان‌گیر قلمداد شده است. امروزه در شبه‌جزیره عربستان، عمان تنها کشوری است که به مسیحیان و زردشتیان و هندویان و دیگر مذاهبی که پیروانی در عمان دارند، آزادی فعالیت و عمل در امور مذهبی می‌دهد و آن‌ها در ساختن معابد و اماکن مذهبی خاص خود آزاد هستند. اما در کنار این آزادی مذهبی باید به این نکته هم اشاره کرد که در این کشور همانند دیگر کشورهای منطقه، از هرگونه تحریکات سیاسی جلوگیری می‌شود، چه این تحریکات شیعی باشد و چه غیر شیعی باشد.

بر همین اساس شیعیان که در عمان از نفوذ بالای برخوردارند، توانسته‌اند به مراکز و دستگاه‌های حکومتی قدم گذارند، و به پست معاونت وزیر دست یابند و حتی گاهی هم تا سطح وزارت پیش رفته‌اند به‌عنوان‌مثال ، وزارت دستگاه‌هایی مانند وزارت خدمات و عمران و یا وزارت بهداشت را به دست آورده‌اند، البته تعداد افرادی که توانسته‌اند به این سمت‌ها برسند انگشت‌شمار است. از سوی دیگر نشان از شایستگی‌های علمی شیعیان عمان دارد.

شیعیان در بیشتر شهرهای عمان مانند مسقط، مطرح، خوض، برکاء، مصنعه، سویق، خابوره، صحم، صحار، لوی، مسندم سکونت دارند. شمار روستاهایی که در آن‌ها شیعیان زندگی می‌کنند ۲۰ روستاست، که همه آن‌ها در نوار ساحلی عمان، به طول ۴۰۰ کیلومتر،واقع شده‌اند. شیعیان روستایی عمان برای پرپا داشتند شعایر دینی و مذهبی خود از آزادی  کامل برخوردارند. همواره علمایی نیز در بین آن‌ها برای ارشاد و آموزش و تبلیغ احکام دین مبین حضور دارند. علاوه بر عالمان شیعه که در عمان مقیم‌اند، علما و واعظان بسیاری نیز از خارج کشور نزد شیعیان عمان می‌آیند و مدت‌ها با آسودگی و ایمنی در اماکن آن‌ها می‌گذارند.

ازنظر اقتصادی نیز شیعیان در رأس هرم اقتصادی کشور قرار دارند.اتباع این مذهب بسیاری از پروژه‌های صنعتی و بازرگانی را در اختیار خوددارند و به‌صورت فردی نیز فعالیت می‌کنند. شیعیان عمان ازنظر فرهنگی مردمی پیشرفته، و ازنظر بازدهی و مشارکت در جامعه گروهی درخور توجه‌اند. عده‌ای از فرزندان آنان از تیزهوشان و فارغ‌التحصیلان ممتاز و رتبه اول مدارس عمان هستند و درزمینهٔ های علمی و آموزشی و ادبی امتیازات درخشانی به دست آورده‌اند.

بسیاری از آنان نیز به ادامه تحصیلات عالی پرداخته و در پایه‌گذاری بنای فرهنگی عمان نقش مهمی ایفا کرده‌اند. اتباع دیگر مذاهب با شیعیان آمیزش گسترده‌ای دارند. روابط صمیمی و برادرانه‌ای میان شیعیان و برادران اتباع سایر مذاهب برقرار است. چنان نیست که شیعیان از برادران سنی و اباضی خود جدا و منزوی باشند. البته بحث‌های مذهبی نیز درمی‌گیرد، ولی از حد تفاهم و علاقه به آشنایی به با ماهیت مذهب شیعه خارج نمی‌شود. ما می‌توانیم موارد بسیاری از تأثیرپذیری‌های متقابل، به‌ویژه تأثیرپذیری از تفکر شیعی را در تألیفات برادرانی که از سایر مذاهب هستند، ببینیم.