به گزارش ۸دی، به نقل از فرهنگ، فرهنگ شیعه از ادعیه و زیارت بسیار غنی برخوردار است، به طوری که هیچ یک از فرق اسلامی از این مقدار ادعیه و زیارات بهره مند نیستند، این نشان از چهره معنوی و عرفانی شیعه است که خلوص دینی و تزکیه نفس را در جامعه شیعیان قوت می بخشد.

دعا جایگاه والایی نزد امامان (ع) داشته واز برخی از آنان ادعیه فراوانی نقل شده است، در کارنامه امام هادی (ع) نیز دعا وزیارت از نظر تربیت شیعیان و آشنا ساختن آنان با معارف شیعی ، نقش عمده ای ایفا کرده است. امام هادی (ع) به پیروی از دیگر ائمه اطهار (ع) به ­ویژه امام زین العابدین (ع) که از طریق دعا به آموزش شیعیان و دیگر مسلمانان پرداخت، علاوه بر دعا، فرهنگ زیارت و زیارت ­نامه را وسیله تعلیم معارف والای مکتب اهل بیت (ع) قرار داد. از آن بزرگوار زیارت نامه هایی چون زیارت جامعه کبیره، زیارت امیرالمؤمنین علی (ع)، زیارت حضرت زهرا (س) و زیارت غدیریه به دست ما رسیده است. از میان زیارت نامه های منقول از آن حضرت (ع)، دو زیارت نامه جامعه کبیره و غدیریه از نظر حجم و محتوا اهمیت بیشتری دارد.

ادعیه و زیارت ائمه معصومین(ع) به لحاظ محتوایی به جز راز و نیاز با خدا ، به صورت های مختلف ، به پاره ای از مسائل سیاسی – اجتماعی نیز اشاراتی دارد ، اشاراتی که در حیات سیاسی شیعه بسیار مؤثر است و به طور منظم ، مفاهیم خاصی را به جامعه شیعه القا کرده است.

امام هادی (ع) در ادامه مسیر مبارزات فرهنگی ائمه اطهار (ع) به ­ویژه امام زین العابدین (ع) که از طریق دعا به آموزش شیعیان و دیگر مسلمانان پرداخت، علاوه بر دعا، فرهنگ زیارت و زیارت ­نامه را وسیله تعلیم معارف والای مکتب اهل بیت (ع) قرار داد. از امام هادی (ع)  زیارت نامه ها و ادعیه متعددی باقی مانده است که از جمله آنها می توان از زیارت جامعه کبیره (صدوق، ج ۲، ص ۶۰۹ – ۶۱۷)، زیارت امیرالمؤمنین علی (ع) (کلینی، ج ۴، ص ۵۶۹) زیارت حضرت زهرا (س) (مجلسی، ج ۹۷، ص ۱۹۸ – ۱۹۹) و… نام برد.

از سوی دیگر با نگاهی ژرف به محتوایی این زیارت نامه ها در می یابیم که این زیارت نامه ها؛ توصیف کامل و معرّفی جامع خاندان رسالت (ع)، بیان معارف الهی و مفاهیم توحیدی، شهادت به فضایل ائمه (ع)، دعا و درخواست از خدا، پذیرش ولایت و تولی به ائمه نور و معرفت و تبرّی از ائمه نار خمیر مایه زیارت جامعه را تشکیل می‌دهد (طباطبایی، ۱۳۸۲، ص ۱۲۳). به علاوه به فرموده امام هادی (ع) پیش از خواندن آن باید صد بار تکبیر گفت و مجلسی اول (۱۳۷۷، ج ۸، ص ۶۶۶) درباره سبب این تکبیرها می­نویسد: «اکثر طبایع مایل است به غلو مبادا از عبارات امثال این زیارات به غلو افتد یا از بزرگی حق سبحانه و تعالی غافل شود» (قمی، [بی­تا]، ص ۵۴۴).

بعد از زیارت جامعه کبیره، مهم ترین زیارت ­نامه منقول از امام هادی (ع) زیارت غدیریه امیرالمؤمنین (ع) است که شیخ باقر شریف قرشی (۱۳۷۱،ص ۲۰۷) انتساب آن به امام هادی (ع) را قطعی و آن را از اصیل ترین، بهترین و بدیع ترین زیارت نامه های اهل بیت (ع) دانسته است.

مهمترین محورها در زیارت نامه های امام هادی:

۱)پیوند با خداوند: دعاها عینیّت بخشیدن و وانمود کردن میزان گسستن ائمه علیهم السّلام از غیر خداى تعالى و تمسّک ایشان به خداست و این که ایشان با تمام حواس و عواطف و قلب و دلشان ایمان داشتند(شریف قرشى‏، ۱۳۷۱، ص۱۷۹)

۲)امید به لطف خدا: خدایا هر که از تو تقاضا و درخواست کند و از کرم تو بخواهد، از جود و بخششت ناامید نمى‏کنى و بر کسى که درخواست نکند خشم مى‏گیرى و کسى جز تو چنین نیست، خدایا چشم طمع به رحمت و مغفرت تو دارم‏(شریف قرشى‏، ۱۳۷۱،ص۱۸۳)

۳)راهنمایی مسیر سیرو سلوک: دعاها، روشها و قوانین سیر و سلوک، و اصول اخلاق، و هر آن چه را که از قواى برتر روانى باعث درخشش شخصیّت انسانى است، به ما مى‏آموزد. (شریف قرشى‏، ۱۳۷۱،ص۱۸۴)

 ۴) تاکید بر مقام ولایت و رهبری اهل بیت (ع): در زیارتی که از امام هادی (ع) روایت شده به طور مکرر بر این معنا تاکید شده و اهل بیت رسول خدا (ص) به معنای خاص آن که با تعبیرهائی همچون : معدن الرحمه ، خُزّان العلم ، قاده الامم ، ساسه العباد ، أمناء الرحمان ، ائمه الهدی ، ورثه الانبیاء ، و حجج الله علی اهل الدنیا والآخره والاولی ، وصف شده اند،(جعفریان،۱۳۸۱،ص ۵۲۲) همچنین در همین زیارت ، خطاب به ائمه هدی (ع) آمده : «اشهد انکم الائمه الراشدون ، المهدیون ، المعصومون ، المکرمون ، المقربون ، المتقون ،الصادقون، المصطفون ، المطیعون لله …؛گواهی می دهم که شما امامان مرشد ،هادی ، معصوم ، بزرگوار ، مقرب نزد خدا ، پرهیزگار ، راستگو ، برگزیده ، مطیع خداوند، هستید »( ابن قولویه قمى،۱۳۵۶ق،ص۵۴)

 برخی از مضامین مهم زیارت جامعه کبیره:

-دین از سیاست جدا نیست: «ساسه العباد »

-امن ترین راه رسیدن به خدا طریق اهل بیت(ع) است: «اَلسَّلامُ عَلى مَحاَّلِّ مَعْرِفَهِ اللَّهِ»

ملاک سنجش رفتار و اعمال انسانها، محک زدن با اعمال و رفتار ائمه معصومین(ع) می باشد: «وَالْبابُ الْمُبْتَلى بِهِ النّاسُ مَنْ اَتیکُمْ نَجى وَمَنْ لَمْ یَاْتِکُمْ هَلَک»

-شناخت خد تنها ازدرگاه اهل بیت(ع) صورت می پذیرد: «مَنْ اَرادَ اللَّهَ بَدَءَ بِکُمْ»

-دوری از هلاکت و گمراهی تنها در سایه تمسک جستن به خاندن اهل بیت(ع) امکان پذیر است: «وَبِکُمْ اَخْرَجَنَا اللَّهُ مِنَ الذُّلِّ وَفَرَّجَ عَنّا غَمَراتِ الْکُرُوبِ وَاَنْقَذَنا مِنْ شَفا جُرُفِ الْهَلَکاتِ»

-آشنایی با اهل بیت(ع) و استفاده از معارف دینی اهل بیت باعث جبران خسارات دنیوی می شود: «بِمُوالاتِکُمْ عَلَّمَنَا اللَّهُ مَعالِمَ دِینِنا وَاَصْلَحَ ماکانَ فَسَدَ مِنْ دنیانا»

-بخشش گناهان در گرو رضایت اهل بیت(ع) است:«اِنَّ بَیْنى وَبیْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ذُنُوباً لا یَاْتى عَلَیْها الا رضاکم »

-برترین خلایق در هستی و آفرینش، پیامبر اسلام(ص) و خاندان پاک و مطهرش می باشند:«اَللّهُمَّ اِنّى لَوْ وَجَدْتُ شُفَعاَّءَ اَقْرَبَ اِلَیْکَ مِنْ مُحَمِّدٍ وَاَهْلِ بَیْتِهِ الاْخْیارِ الاْئِمَّهِ الاْبْرارِ لَجَعَلْتُهُمْ شُفَعاَّئى»

بررسی فرازهایی از متن زیارت غدیریه:

 متن این زیارت نامه به گونه ای است که می توان در تحلیل تاریخ و سیره امیر المؤمنین (ع) به آن مراجعه کرد. در انتها به فرازهایی از این زیارت نامه به انتخاب مرحوم شیخ باقر شریف قرشی اشاره می شود:

الف- امام هادى (ع) در این زیارت خود درباره جدّش امام امیرالمؤمنین (ع)، فرموده است که آن حضرت نخستین کسى است که اسلام آورد و به خداوند مؤمن و معتقد شد و دعوت پیامبر خدا را لبیک گفت، امام هادى جدش را مخاطب ساخته، مى‏گوید: «تو نخستین کسى هستى که به خدا ایمان آوردى و در پیشگاه خدا نماز گزاردى و در راه او جهاد کردى…»

ب- امام علی النقی (ع) در این زیارتنامه، از جهاد امام امیر المؤمنین (ع) و بى‏باکى، دلاورى و سرسختى آن حضرت در جنگ ها سخن گفته، و خطاب به جد بزرگوارش عرض مى‏کند: «تو داراى مواقفى آشکار و مقاماتى مشهور و روزهاى سخت فراموش نشدنى مانند روز جنگ بدر و روز جنگ احزابى، که در آن اوقات خداوند مؤمنان را آزمود و همه سخت متزلزل و نگران بودند و جان ها به لب رسیده بود و به خداوند بدگمان شدند و منافقان و آنانى که در دل هایشان مرض بود، گفتند وعده‏ هاى خدا و رسول به ما، جز فریب نبود … یا على! تو بودى که در آن هنگام، عمرو بن عبدود آنها را کشتى و جمعیّت آنان را پراکنده ساختى، و خداوند کافران را با دل هاى پر از خشم بازگرداند، در حالى که به هیچ هدفى نرسیده بودند، و خداوند مؤمنان را از رنج جنگ و کارزار آسوده کرد و خداوند بر همگان مسلط و عزّت و اقتدار دارد … و باز در جنگ احد … و نیز در روز جنگ حنین …

و تو یا على! در آن کارزار، داراى مقام صبر بودى و به اجر عظیم الهى رسیدى … و در روز جنگ خیبر … و تو اى مولا! در تمام جنگ ها با پیامبر- صلّى اللّه علیه و آله- حاضر بودى و به اتفاق او در راه خدا جهاد مى‏کردى و پرچم اسلام را در جنگ ها پیشاپیش پیامبر (ص) مى ‏بردى و در مقابل او شمشیر بر فرق دشمنان مى‏ زدى و چون کار آزمودگى و مهارت و تدبیرت در کارها مشهور بود، پیامبر (ص) در بسیارى جاها تو را فرمانفرما قرار داد و هیچ کس دیگر را فرمانرواى تو نساخت».

ج- امام هادى (ع) در زیارت نامه خود، خوابیدن حضرت على (ع) در بستر پیامبر- صلّى اللّه علیه و آله- را مطرح کرده است که با جان خود و فداکارى خویش آن بزرگوار را حفظ کرد موقعى که قریش اجتماع کرده بودند تا او را بکشند، امام هادى (ع) مى‏ فرماید: «یا على! حال تو در شبى که به جاى پیامبر (ص) در بستر او خوابیدى نظیر حال حضرت اسماعیل ذبیح الله (ع) بود که هر چه پدرش به او فرمود، او پذیرفت و تو نیز همچون اسماعیل با بردبارى و شکیبایى از پیامبر اطاعت کردى، … خداوند نیز طاعت تو را سپاس گفت و کار نیک تو را بر امت آشکار ساخت و فرمود: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ». [بقره/۲۰۷]

د- امام دهم (ع) در زیارت خود به بعضى از صفات برجسته جدش امام امیر المؤمنین (ع) اشاره فرموده است:

«گواهى مى‏دهم اى امیر مؤمنان! که تو همیشه با هواى نفس مخالفت کرده و همواره به همراه تقوا و پرهیزگارى، بر فروخوردن خشم و غضب توانا بودى، و از بدی هاى مردم، چشم مى ‏پوشیدى، و هنگامى که مردم از دستور خدا سرپیچى مى ‏کردند، تو سخت خشمناک مى‏شدى، و چون راه طاعت مى ‏پیمودند تو خوشنود مى‏گشتى و به هر چه عهد و پیمان داشتى عمل مى‏کردى و آن چه را که باید پاس دارى، کاملا رعایت کردى و هر چه را به ودیعت نزد تو گذاشتند، محافظت فرمودى. و آن چه از فرمان خدا بر عهده تو بود که به مردم تبلیغ کنى، انجام دادى.

گواهى مى‏دهم که تقیه تو از دشمنان نه به خاطر ذلّت و خوارى بود و خوددارى کردن تو از گرفتن حقّت نه به سبب عجز و ناتوانى بود، و هرگز اظهار رضایت بر خلاف رضاى خدا از آنان نکردى و نه از راه سستى و ضعف در برابر ستم هایى که به تو رسید تسلیم شدى و از طلب حق خود کوتاهى کردى، پناه به خدا! هرگز از ترس و ضعف و ناتوانى نبود- بلکه ظلمى که کردند در راه دین خدا منظور داشتى و کارت را به خدا واگذاشتى. و در سختی ها و شداید روزگار باکى نداشتى و در مشکلات سستى به خود را نمى‏دادى، و از جنگ ها- در راه اسلام- بازنایستادى …».

در نهایت اینکه، امام هادی (ع) در ادامه مسیر مبارزات فرهنگی ائمه اطهار (ع) به ­ویژه امام زین العابدین (ع) که از طریق دعا به آموزش شیعیان و دیگر مسلمانان پرداخت، علاوه بر دعا، فرهنگ زیارت و زیارت ­نامه را وسیله تعلیم معارف والای مکتب اهل بیت (ع) قرار داد.

انتهای پیام/