به گزارش ۸دی، چهاردهم بهمن ماه ۱۳۰۱ شمسی، رئیس قشون اردبیل تقاضا کرد اموال سالار اشجع در آستارا مصادره شود. رئیس قشون اردبیل تقاضا کرد اموال حسینعلی سالار اشجع و فرزندانش در آستارا توقیف شود. آنها از گفتن میزان دارایی خود امتناع می کنند و همه دارایی خود را یک باب خانه در آستارا معرفی می کنند «در صورتی که زیاده از یک کرور مال اهالی و دولت را از ادارات گمرک و لیانازوف و خوشتاریا و مال التجاره مردم را از اداره قفقاز مرکزی شعبه آستارا» مال خود کرده اند. امیر لشکر شمال غرب با ارسال این پیشنهاد به وزارت جنگ خواستار توقیف اموال یادشدگان گردید. (۱)

چهاردهم بهمن ماه ۱۳۰۲ شمسی، آرای رشت و توابع استخراج شد. رئیس تیپ مستقل شمال امروز خبر داد که شمارش آرای انتخابات رشت و توابع به پایان رسید. رضا خان با ٧٢٩٩ رأی، سپهدار اعظم ۵٧٣٧ رأی، سردار معتمد ۵۶٨٠ و امیرمنصور ١٨٣٧ رأی را به خود اختصاص دادند «و مابقی متفرقه است».(۲)

چهاردهم بهمن ماه ۱۳۰۲ شمسی، اقدامات خیّرین گیلان در تأسیس اماکن عمومی بی نتیجه ماند. رئیس تیپ شمال در نامه محرمان های به وزارت جنگ نوشت که کمک های خیرین گیلان در امور خیریه مانند تأسیس دارالعجزه، دارالایتام، دارالمساکین و تسطیح راه ها از آنجا که صورت عواید دولتی و عوارض غیرمستقیم به خود میگیرد در جایی که نیت خیّران نیست، به مصرف میرسد. از این رو یک باب دارالایتام کوچک که در سال های اخیر تأسیس شد اکنون به دلیل نداشتن کمک در حال تعطیلی است؛ و یا خیابان های شهر رشت که دروازه ایران و محل عبور و مرور سفرا و نمایندگان خارجی است به واسطه باران های پی در پی و قطع عواید صورت مرداب به خود گرفته است. وی در ادامه این گزارش از تبذیری که در بودجه معارف گیلان صورت میگیرد یاد کرد و مدعی شد با نصف بودجه تخصیصی به معارف میتوان این تشکیلات را اداره کرد.(۳)

چهاردهم بهمن ماه ۱۳۰۲ شمسی، روسها در غازیان آنچنان رفتار می کنند که انگار در خاک روسیه هستند. بنابر گزارش های رسیده روسها در اداره ماهیگیری لیانازوف واقع در غازیان به نحوی عمل میکنند که انگار آن جا قطع های از خاک روسیه است. این اداره محل اجتماعات، نمایشگاه و تبلیغات آنهاست. روسها برای برپایی مراسم و جلسات خود، نه از پلیس محلی اجازه میگیرند و نه اجازه میدهند مأموران به آن محل نزدیک شوند. محمدحسین آیرم رئیس تیپ شمال با ارسال این خبر درخواست کرد «امر فرمایند مأمورین روسیه مقیمین انزلی و غازیان قوانین داخلی را محترم شمرده و تخلف ننمایند.»(۴)

چهاردهم بهمن ماه ۱۳۰۲ شمسی، فرمانده تیپ شمال پیشنهاد داد راه های شوسه در شمال کشور احداث شود. محمدحسین آیرم امروز به وزارت جنگ پیشنهاد کرد راه شوسه گیلان به مازندران و مازندران به استرآباد و نیز محل هایی در داخل گیلان با راه شوسه به یکدیگر مرتبط شوند و غیر از دریا از طریق خشکی نیز متصل گردند. وی با توجه به نبود بودجه، نوشت که میتوان با وسایل اولیه «از قبیل بیل و کلنگ و دیلم و باروت» و یک نفر مهندس قابل، اهالی هر محل را ملزم به احداث راه کرد و هر مقدار که آماده شد، باج راه گرفته شود و به صرف تعمیرات آن برسد. آیرم افزود این کار در سال گذشته از فومنات به ماسوله، از فومن به طالش و مقداری هم از لاهیجان به تنکابن انجام شد که به دلیل سیل اخیر و نبود بودجه برای تعمیر در حال از بین رفتن است(۵)

چهاردهم بهمن ماه ۱۳۰۲ شمسی، والی گیلان از رضاخان خواست برادرش را در وزارت جنگ استخدام کند. میرزاسلیمان خان والی گیلان امروز در نامه ای خصوصی، از رضا خان خواست برادرش غلامعلی خان که دوازده سال است در اروپا مشغول تحصیل علم مهندسی است در شمار صاحب منصبان محصل در فرانسه پذیرفته به ایران بازگردد و در وزارت جنگ استخدام شود. همچنین ابوالقاسم خان پسر کوچکش که سه سال در آلمان درس میخواند و تمایل به امور نظامی دارد جزو شاگردان دولتی محسوب کرده، به فرانسه برود و همراه دیگران تحصیل علم نظام کند. بدین ترتیب «بنده را به واسطه قلت بودجه و عدم تمکن از مخارج تحصیل اروپای او راحت فرمایید.»(۶)

چهاردهم بهمن ماه ۱۳۰۳ شمسی، روسها از طریق اتحادیه های کارگری در امور ایران دخالت می کنند. محمدحسین آیرم، رئیس تیپ مستقل شمال، امروز با ارسال نام های محرمانه به وزارت جنگ، با اشاره به سیاست جدید روسها در طرفداری از دولت، نوشت که آنها همچنان از اتحادیه های کارگری به عنوان ابزار استفاده میکنند و این برای ما مفید است [ولی اگر ورق برگردد] کارکرد این اتحادیه علیه دولت خواهد شد. وی افزود که روسها برای این که رشته همه کارگران ایران را به دست گیرند، مطابق کشفیات جدید «محرمانه تشکیل یک اتحادیه عمومی مرکب از مستخدمین خودشان از قبیل کشاورز و نیکسرشت و رضا حسن زاده و غیره که مستخدمین رسمی بوده و هستند، داده و آنها را با اتحادیه مرکزی طهران مربوط نمودهاند.» رضا حسن زاده هم از طرف اتحادیه مرکزی کارگران تهران به عنوان نماینده، مأمور تشکیل اتحادیه های گیلان گردیده است. آیرم مینویسد که برای جلوگیری غیرمستقیم از فعالیت این اتحادیه «بنده یک اتحادیه مستقلی از کارگران و مرکب از طبقات اصناف محلی تشکیل داده و با مساعدت هایی که بتواند ترتیبات اقتصادی آنها را تضمین نماید… [آن] را تقویت نموده»ام. وی از کار این اتحادیه وابسته به قشون بسیار اظهار رضایت کرد به طوری که باعث فلج شدن اتحادیه موردنظر روسها شده است.(۷)

پی نوشت:

۱- فراهانی، حسن؛ روز شمار تاریخ ایران، جلد۲، ص۶۵۹؛ اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پ ۱۱، صص ۱۸ و ۱۹.

۲- فراهانی، حسن؛ روز شمار تاریخ ایران، جلد۳، ص۵۶۱؛ اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، س ١٣٠٢، پ ١٧، ص ۵۵۶.