این در حالی ست که از آلماتی۲ به بعد،  کاترین اشتون پذیرفته بود که ایران از حق غنی‌سازی زیر ۲۰ درصد نخواهد گذشت و بر سر آن معامله نمی‌کند. همچنین به فناوری چرخه کامل سوخت هسته‌ای رسیده و این مسیری بی‌بازگشت ست. اما پذیرفتن سقف ۵درصد برای غنی‌سازی ، اجازه دسترسی به کارگاه‌های مونتاژ و تولید و معادن هسته‌ای، توقف پیشرفت و حتی توقف فعالیت‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای در عرصه غنی‌سازی از طرف ایرانی عقب گردی عجیب ست!

۱.در نگاه اول آنچه ما به دست آورده‌ایم لغو ۵درصد از تحریم‌هاست و در ازای آن از ۸۰ درصد از حقوق هسته‌ای‌مان گذشته‌ایم. در گام دوم معامله سر ۲۰ درصد دیگر انرژی هسته‌ای ست و در ازای آن لغو تنها ۱۰ درصد دیگر از تحریم‌ها! و بعد از آنکه انرژی هسته‌ای به طور کامل تعلیق شد احتمالاً پرونده‌هایی برای حقوق بشر و برنامه موشکی ایران و… تشکیل خواهند داد و مذاکرات را در یک زمان بلندمدت به  سمت این مباحث خواهند کشید که حربه‌ای برای تحریم های بیشتر داشته باشند.

۲.در این متن توافقنامه ژنو عبارت “تعلیق تحریم‌های امریکا و اتحادیه اروپا” آمده که  این به معنی برداشته شدن تحریم‌ها نیست و هر زمان آن‌ها اراده کنند می‌توانند آن تحریم‌ها را اعمال کنند.

۳.ما برای سوخت کشتی‌ها به اورانیوم ۴۰درصد، مصارف دارویی ۲۰درصد و کشاورزی ۱۲درصد احتیاج داریم و رویکرد دکتر جلیلی این بود که با مطرح کردن ۴۰ درصد، ۵+۱ را به توافق بر سر ۲۰ درصد برساند.

اما با این توافق‌نامه اجازه غنی‌سازی کمتر ۵ درصد را خواهیم داشت.

۴.در متن توافق‌نامه آمده “این راه‌حل جامع ایران را قادر می‌سازد تحت مفاد مربوطه در معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (ان‌پی‌تی) و برابر با تعهداتی که این مفاد برای این کشور ایجاب می‌کند، از حق بهره‌برداری از انرژی هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز برخوردار شود. این راه‌حل جامع، در برگیرنده یک برنامه غنی‌سازی مورد توافق دو طرف است، که با اِعمال محدودیت‌ها و اقدامات شفاف ساز به منظور حصول اطمینان از ماهیت صلح‌آمیز آن، همراه خواهد بود. این راه‌حل جامع، به مثابه مقوله‌ای یکپارچه است که در آن هیچ چیز مورد توافق نخواهد بود تا زمانی که در مورد همه چیز توافق صورت گیرد.”  این بدان معنی ست که حق غنی‌سازی به ایران داده نشده بلکه طبق شرایط خاصی صرفاً در مدت ۶ ماه از این حق برخوردار است و نه بیشتر.

۵.در این توافق‌نامه ایران اعلام کرده که فعالیت‌های خود در تأسیسات غنی‌سازی سوخت نطنز،  فردو یا راکتور اراک ، گسترش (further advances) نخواهد داد. و تأسیسات جدیدی نخواهد زد. اولین مطلب این بند جلوگیری از گسترش فعالیت هسته‌ای ایران است اما نکته‌ای که کمتر بدان پرداخته‌شده این ست که این‌ها از قدیم با فردو مشکل داشتند، چون زیر کوه ست و امکان بمباران هوایی آن وجود ندارد. به همین علت هرچه بازرسین به آنجا بیایند و بروند، چندان مهم نیست و این را آمریکایی‌ها، اسرائیلی‌ها و انگلیسی ها خوب می‌دانند. اما ایران تصمیم داشته که ۳ سایت دیگر با همین ویژگی جغرافیایی بسازد که با این توافق جلوی این کار عملاً گرفته خواهد شد.

۱.یکی از نکات مهم این ست که برخی تحریم‌ها که تعلیق شده آن چنان که باید سودی برای ما ندارد. مثلاً در بحث پتروشیمی، ما الآن بازار خوبی در آسیا داریم و به بازار بزرگ‌تری نیاز نداریم چون توان تولید بیشتر را نداریم و عملاً “تعلیق صادرات پتروشیمی ایران” سودی به حال ما نخواهد داشت.(۳)

یا در بحث بیمه‌های کشتی‌رانی ما در این سال‌ها توانسته‌ایم بیمه داخلی راه بیندازیم و بعد از پشت سر گذاشتن مشکلاتی این بیمه توانسته خوب عمل کند و یک مصداق خوب برای بحث اقتصاد مقاومتی ست. اما با تعلیق این تحریم، عملاً با وارد شدن بیمه‌های اروپایی و آمریکایی این بیمه داخلی ضربه خواهد دید. در این مورد می‌توان گفت که تعلیق این تحریم به ضرر ماست(۴).

یک مثال دیگر آن در بحث تحریم بانک هاست که در توافق‌نامه آمده: ” ایجاد یک کانال مالی به منظور تسهیل روابط تجاری بشردوستانه برای رفع نیازمندی‌های داخلی ایران، با استفاده از عواید نفتی خود ایران که در خارج از این کشور مسدود شده است. روابط تجاری بشردوستانه عبارت است از تراکنش‌های مربوط به محصولات خوراکی و کشاورزی، دارو، ادوات پزشکی و خسارات پزشکی که در خارج بر ایران تحمیل شده. این کانال از طریق بانک‌های مشخصی در خارج از ایران و بانک‌های ایرانی که هدف تحریم‌ها نیستند، و در هنگام ایجاد این کانال مشخص خواهند شد، باز خواهد بود.

– این کانال همچنین اقدامات زیر را میسر می‌سازد:

* انجام تراکنش‌های لازم برای پرداخت معوقات ایران به سازمان ملل؛ و

* پرداخت حق‌التدریس دانشگاه‌ها و کالج‌های خارجی که دانشجویان ایرانی در آن‌ها تحصیل می‌کنند، تا سقف مدت زمان توافقی ۶ ماهه.”

واضح ست که طبق این توافق در همین مدت کوتاه ۶ ماه هم نمی‌توانیم حواله‌های بین‌بانکی داشته باشیم و عملاً سود آنچنانی به حال ما نخواهد داشت.

۲.ما در این توافق‌نامه به نوعی به تحریم‌ها و اینکه آن‌ها حق دارند ما را تحریم کنند، مشروعیت بخشیده‌ایم. در این شرایط در آینده نیز نمی‌توانیم ادعا کنیم شما اصلاً حق نداشتید ما را تحریم کنید!

۳.بدترین نکته قرارداد همین ۶ ماهه بودن آن ست و بعد از مدت کوتاهی دوباره باید مذاکرات از سر گرفته شود. این از سر گیری مشابه قبل نیست و ما مجبور خواهیم بود بر سر پایین تر از آنچه الآن توافق کرده‌ایم، گفتگو کنیم.

۴.در این ۶ ماه هم طرف آمریکایی و غربی  می توانند با فضای تبلیغاتی این پیام را به دنیا برساند که تحریم‌ها جواب داد و ایران بالأخره تسلیم شد و هم دولت روحانی با مانور تبلیغاتی می‌تواند برای خود بهره‌های سیاسی ببرد. به این صورت که در صحنه داخلی ایران خود را به عنوان برنده مذاکرات هسته‌ای و نجات‌دهنده ایران از تحریم‌ها مطرح کند.  این مسئله از کارهای رسانه‌ای دکتر روحانی و تیم هسته‌ای او در همین چند ساعت بعد از توافق مشخص ست.

حال لازم است هشدارهای رهبر معظم انقلاب را بازخوانی کنیم:

– «بنده هم اوّلِ امسال در مشهد مقدّس در سخنرانى گفتم [که‌] مذاکره در موضوعات خاص اشکالى ندارد؛ منتها گفتم من اعتماد ندارم، خوشبین نیستم به مذاکره، لکن میخواهند مذاکره کنند، بکنند؛ ما هم به اذن‌الله ضررى نمیکنیم» ۱۳۹۲/۰۸/۱۲

– «من فکر نمیکنم [از] این مذاکرات آن نتیجه‌اى را که ملّت ایران انتظار دارد، به‌دست بیاید، لکن تجربه‌اى است و پشتوانه‌ى تجربى ملّت ایران را افزایش خواهد داد و تقویت خواهد کرد؛ ایرادى ندارد امّا لازم است ملّت بیدار باشد. ما از مسئولین خودمان که دارند در جبهه‌ى دیپلماسى فعّالیّت میکنند، کار میکنند، قرص و محکم حمایت میکنیم، امّا ملّت باید بیدار باشد، بداند چه اتّفاقى دارد مى‌افتد [تا] بعضى از تبلیغاتچى‌هاى مواجب‌بگیر دشمن و بعضى از تبلیغاتچى‌هاى بى‌مزدومواجب – از روى ساده‌لوحى – نتوانند افکار عمومى را گمراه کنند.»۱۳۹۲/۰۸/۱۲